ଗୁଡ଼ାଖୁର ବିଦେଶ ଯାତ୍ରା

(ଗଣନାଥ ଦାସଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ସେକାଳ ଏକାଳ’ ରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ)

ରେଭେନ୍ସା କଲେଜିଏଟ୍ ସ୍କୁଲ
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ଗଣନାଥ ଦାସ ୧୯୨୯ ମସିହାରେ କଲେଜିଏଟ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦଶମ ଶ୍ରେଣୀରେ ନାଁ ଲେଖାଇବା ପାଇଁ କଟକ ଯାଆନ୍ତି । ସେତେବେଳେ କିଛି କିଛି ପିଲା ଗୁଡାଖୁ ଘଷିବା ଆରମ୍ଭ କରିସାରିଥାଆନ୍ତି । ବିଶେଷତଃ ଦଶମ ଓ ଏକାଦଶ ଶ୍ରେଣୀରେ । କଲେଜିଏଟ ସ୍କୁଲ ହଷ୍ଟେଲରେ ଗଣନାଥ ବାବୁ ଯେଉଁ ବଖରାରେ ରହୁଥାଆନ୍ତି ତିନିଜଣ ପିଲା । ସେଥିରୁ ଜଣେ ହେଲେ ଯାଜପୁର ଅଞ୍ଚଳର ଜଣେ ବଙ୍ଗାଳୀ ଜମିଦାର ସନ୍ତାନ ଉମେଶ ବର୍ଦ୍ଧନ । ଜମିଦାର ପୁତ୍ର ନିଜର ପିତୃଦେବଙ୍କର ଅଫିମ ଓ ତଜ୍ଜନିତ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଗୁଡାଖୁ ବ୍ୟବହାରରୁ କେବଳ ଗୁଡାଖୁ ସେବନକୁ ଆପଣେଇଥାଆନ୍ତି । ଉମେଶ ବାବୁଙ୍କ ମତରେ ଗୁଡାଖୁ ହେଲା କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟର ଅବ୍ୟର୍ଥ ଔଷଧି । କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ବା କାହାର ନାହିଁ । ଏଣୁ ଗଣନାଥ ବାବୁ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ନିବାରଣ ନିମନ୍ତେ ଉମେଶ ବାବୁଙ୍କଠାରୁ ମାଗି ନେଇ ଟିକିଏ ଟିକିଏ ଗୁଡାଖୁ ଘସିବାର ଅଭ୍ୟାସ କରନ୍ତି ।

୧୯୩୧ ମସିହାରେ ଗଣନାଥ ବାବୁ ମାଟ୍ରିକି ପାସ କରି ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି । ସେତେବେଳକୁ ତାଙ୍କ ବଡ଼ଭାଇ ମଧ୍ୟ ରେଭେନ୍ସାରେ ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥାଆନ୍ତି । ଦୁଇ ଭାଇ ହଷ୍ଟେଲରେ ଗୋଟିଏ ବଖରାରେ ରହିଲେ । ଏଣୁ କନିଷ୍ଠ ଦାସଙ୍କୁ ଲୁଚିଲୁଚି ପାଇଖାନା ଭିତରେ ଗୁଡାଖୁ ସେବନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । କଲେଜ ସରିଲା । ବାବୁ ଚାକିରୀ ମଧ୍ୟ କଲେ । ଓ ତାହା ପରେ ବାହାଚୁରା ବି ହେଲେ । ସ୍ତ୍ରୀଥିଲେ ନିର୍ଘାତ କଟକି । ଗୁଡାଖୁର ଜନ୍ମସ୍ଥଳିର ମହିଳା ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଥିଲେ ନିର୍ମମ ଭାବରେ ଗୁଡାଖୁ ବିରୋଧି । ମାତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀ ଯେତେ କହିଲେ ମଧ୍ୟ ଗଣନାଥ ବାବୁ ଗୁଡାଖୁ ସେବନ ଛାଡ଼ିପାରିଲେ ନାହିଁ ।

ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କର ଚାକର ହିସାବରେ ପାଇଟି କରିବା ଭିତରେ ସାମାଜିକ ଶାସନ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାପାଇଁ କନିଷ୍ଠ ଦାସଙ୍କୁ ବିଲାତ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଭ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଗଲାବେଳେ ଆପଣା ସାଥିରେ ଗୁଡାଖୁ ଡବାଟିଏ ଅବଶ୍ୟ ନେଇକରି ଯାଇଥାଆନ୍ତି । ବାବୁ ବିଲାତ ଯାଆନ୍ତି ୧୯୫୪ ମସିହାରେ । ସେତେବେଳକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଧୂଳି ବସିପଡ଼ିଥାଏ । ହେଲେ ସ୍ମୃତି ତାଜା ଥାଏ । ଡେଭୋନ ର ୟୁନିଭର୍ସିଟି କଲେଜ ଅଫ ଦି ସାଉଥ ୱେଷ୍ଟ ଅଫ୍ ଇଙ୍ଗ୍ଲଣ୍ଡ (ବର୍ତ୍ତମାନର ଏକ୍ଜିଟର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ) ରେ ସେ ଛଅମାସ ରହି ଗଣନାଥ ବାବୁ ସାମାଜିକ ପ୍ରଶାସନର ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ।

ସେତେବେଳେ ସେ ରହୁଥି୍ଲେ ମିସେସ ଟୋଜର ନାମକ ଜଣେ ଭଦ୍ର ମହିଳାଙ୍କର ଘରେ ତାଙ୍କର ଅତିଥି ଭାବରେ । ମିସେସ ଟୋଜରଙ୍କର ବୟସ ପଚାଶ । ଭଦ୍ରମହିଳା ଜଣଙ୍କ ସଦାଶୟ । ଦାସବାବୁ କଲେଜେ ଯାଇଥିଲା ବେଳେ ବଖରା ସଜଡ଼ାସଜଡ଼ି କରିଦିଅନ୍ତି । ଥରେ ରାତ୍ରଭୋଜନ ପରେ ହଠାତ ଶ୍ରୀମତି ଟୋଜାର ଗଣନାଥ ବାବୁଙ୍କୁ ଧରିଲେ । ମ୍ୟାଡମ ବଖରା ସଜାଡ଼ିଲା ବେଳେ ବୋଧେହୁଏ ବାବୁଙ୍କର ଖୋଲା ବ୍ୟାଗଟି ଆଖିରେ ପଡ଼ିଛି । ଓ ସେଥିରେ ଦୁଶିଛି କାଳିଆ ଜିନିଷ ଭର୍ତ୍ତି ଗୋଟିଏ ଡବା । ଟୋଜାର ଧରିନେଇଛନ୍ତି ଯେ ଡବା଼ଟି ଅହିଫେନର । ମାତ୍ର ଗଣନାଥ ବାବୁ ତୁରନ୍ତ ଭୁଲ ଧାରଣା ନିବାରଣ କଲେ । ଡବାରେ ଯେ ଗୁଡ଼ାଖୁ ଅଛି, ଯାହା ଏକ ପ୍ରକାରର ଦନ୍ତମଞ୍ଜନ, ଓ ତାହା ଅଫିମ ଆଦୌ ନୁହେଁ - ଏହି ସଫେଇ ଏକ ମଧୁର ହାସ୍ୟରୋଳ ସୃଷ୍ଟି କଲା ଓ ପରିସ୍ଥିତିଟି ମେଣ୍ଟିଗଲା ।

ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଛଅମାସ ବିତାଇ, ୟୁରୋପର କିଛି ଦେଶରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ ପାଇଁ ଭ୍ରମଣ ଇତ୍ୟାଦି କରି ଅମଲା ମହୋଦୟଙ୍କର ବୋଇତ ଯାଇଁ ଲାଗିଲା ସିଂହଳ ଦ୍ୱୀପରେ । ମାତ୍ର ସିଂହଳରେ ବାବୁଙ୍କ ଭାଗ୍ୟ ବାମ ହେଲା । ଯେତେ ସାବଧାନତାର ସହିତ ଗୁଡାଖୁ ବ୍ୟବହାର କଲେ ମଧ୍ୟ ଲଙ୍କାରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ବେଳକୁ ତାହା ସରିଆସିଥିଲା । ନିଜର ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ସହିତ ଅବଶ୍ୟ ଶ୍ରୀ ଗଣନାଥ ଦାସ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିର କଳନା କରିପାରିଥିଲେ । ଏଣୁ ନିଜର ଜଣେ ବନ୍ଧୁ ଯାଦବଙ୍କୁ ସେ କହିଆସିଥିଲେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ଠିକଣାରେ ଗୁଡାଖୁ ଡବାଏ ପଠାଇବା ପାଇଁ ।

କଲମ୍ବୋରେ ପହଞ୍ଚିବାର କିଛି ଦିନ ପରେ ବାବୁ ଅବକାରୀ ଅଫିସିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖରେ ହାଜର ହେବା ନିମନ୍ତେ ଏକ ଛାପା ନୋଟିସି ପାଇଲେ । ବାବୁ ଧାର୍ଯ୍ୟ ତାରିଖରେ ଯାଇଁ ଅବକାରୀ ବାବୁଙ୍କ ଅଫିସିରେ ହାଜର ହେଲେ । ହେଲେ ପହଞ୍ଚି ଦେଖିଲେ ଯେ ଜଳବାୟୁ କିଛି ଅନୁକୁଳ ନୁହେଁ । ମୂଳରୁ ହିଁ ସିଂହଳି ଅବକାରୀ ବାଲା ଧରି ନେଇଥାଆନ୍ତି ଯେ ଆମର ସୁଧାର ଓଡ଼ିଆ ସରକାରଙ୍କର ଅମଲା ଜଣଙ୍କ ଅପରାଧି ବୋଲି । ବିଚରା ଗୁଡାଖୁ ପୁଣି ଭୁଲ ପରିଚିତିର ଶୀକାର ହୋଇ ସିଂହଳି କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତାମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅହିଫେନ ଭାବରେ ଗଣା ହୋଇଥାଏ । କଷ୍ଟମ ଅଫିସର ଯେ ଗୁଡାଖୁ ଅଫିମ ନୁହେଁ ସେକଥା ମାନିବାକୁ ନାରାଜ । ଅଗତ୍ୟା ଆଉ ବାଟ ନ ପାଇ ଗଣନାଥ ବାବୁ ଉପରିସ୍ଥ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପାଇଁ ଜିଗର କଲେ । ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ କଲେକ୍ଟରଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପାଇଁ ଅଧ ଘଣ୍ଟା ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ତାଙ୍କୁ ଦେଖିଲା କ୍ଷଣି ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ କଲେକ୍ଟର ସାହିବ ସାହେବୀୟ ଫଣା ଟେକି ଦଂଶିବାକୁ ବସିଲେ । ଜଣାଇଦେଲେ ଯେ ତଥାକଥିତ ଅଫିମ ତକ ତ ଜବତ ହେବ, ତାହା ସହ ହଜାର ଟଙ୍କା କଷ୍ଟମ ବିଭାଗକୁ ଓ ଦୁଇ ହଜାର ଟଙ୍କା ଜରିମାନା ବାବଦକୁ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ଗଣନାଥ ବାବୁ ଯେତେ ଏହା ଗୁଡାଖୁ ଓ ଗୁଡାଖୁ ଦନ୍ତମଞ୍ଜନର ଏକ ସାମଗ୍ରୀ ମାତ୍ର ଓ ସେ ନିଜେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କର ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ଜଣେ ଦାୟିତ୍ତ୍ୱସମ୍ପନ୍ନ କର୍ମଚାରୀ ବୋଲି କହି ଅତିରିକ୍ତ ଜିଲ୍ଲାପାଳ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ମଧ୍ୟ ଏସବୁ ତାଙ୍କର ବୋଧଗମ୍ୟ ହେଲା ନାହିଁ । ଓଲଟା ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାର ଧମକ ମଧ୍ୟ ଶୁଣିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଶେଷକୁ ସିଂହଳି ଅମଲା ଜଣଙ୍କ ଓଡ଼ିଆ ଅମଲାଙ୍କୁ ଗୁଡ଼ାଖୁ ଯେ ନିରୁତା ଦନ୍ତମଞ୍ଜନ ବୋଲି ତାହାର ପ୍ରମାଣ ଡବାରୁ ପଚାଶ ଗ୍ରାମ କାଢ଼ି, ତାକୁ ଘଷି ଦେବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଆଉ ବାଟ ତ କିଛି ନାହିଁ । ଏଣୁ ଗଣନାଥ ବାବୁଙ୍କୁ ବସିବସି ପଚାଶ ଗ୍ରାମ ଗୁଡାଖୁ ଘଷିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଗୁଡ଼ାଖୁ ଘଷା ସରିଲା ବେଳକୁ ମୁଣ୍ଡ ବୁଲାଉ ଥାଏ । ଆଉ ଉପାୟ ନ ପାଇ ସିଂହଳି ଅତିରିକ୍ତ କଲେକ୍ଟର ଜଣଙ୍କ ଗୁଡାଖୁ ଡବାଟି ଦାସବାବୁଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ ଆଦେଶ ଦେଲେ । ମାତ୍ର ଏତେ ଅପମାନର ଶୀକାର ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ଗଣନାଥ ବାବୁଙ୍କର ଗୁଡାଖୁ ସେବନ ବନ୍ଦ ହେଲା ନାହିଁ । କେମିତି ଯେ ବନ୍ଦ ହେଲା ତାହା ଆଉ ଏକ କାହାଣୀ ।

ବି.ଦ୍ର. ଏହି ଲେଖାଟି ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ପାକ୍ଷିକ ସମଦୃଷ୍ଟିର ୧୧ତମ ଭଲ୍ୟୁମର ନବମ ସ‌ଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।