Living in Bhubaneswar : February 2016

ସେତେବେଳେ ସିଂହପୁରରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଘରେ ମାଟି ହାଣ୍ଡିରେ ରନ୍ଧା ହେଉଥିଲା । କଂସା ତାଟିଆଟିରେ ପରସା ହୁଏ ଯାହା । ଏମିତିରେ ବାଢିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ମାଟିର ପରଶୁଣି ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା, ବିଶେଷରେ ପଖାଳ ଇତ୍ୟାଦି ପରଶିବା ପାଇଁ । ସେତେବେଳେ ବିଲରେ ବଢ଼ି ବେଳେ ପଟୁ ମାଡ଼ୁଥିଲା । ପଟୁମାଟି ମାଡ଼ି ଯାହା ଚାଉଳ ଗଣ୍ଡିଏ ହେଉଥିଲା, ତାହା ଏତେ ସୁଆଦିଆ ଥିଲା ଯେ ଲୁଣନଙ୍କା ଲଗେଇ ତାର ଭାତ ଖାଇବାକୁ ଭାଆରି ସୁଆଦିଆ ଲାଗୁଥିଲା । ସେ ଚାଉଳର ଭାତ ଖାଇ ଲୋକେ ମଧ୍ୟ ଦମ୍ଭ ରହୁଥିଲେ । ସେ ସମୟରେ ପାଣ ବୈଷ୍ଣବ ଜାତିର ଲୋକେ ପାଣ ଲୋକଙ୍କ ଘରେ ପୁରୋହିତ କର୍ମ କରିବାକୁ ଗଲେ ତାଙ୍କ ହାତ ରନ୍ଧା ଭାତ ତୁଣ ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ସେତେବେଳେ କଡ଼େଇ ଇତ୍ୟାଦି ନଥିଲା । ନୂଆ ମାଟି ଆଟିକା ବା ପିତଳର ଛୋଟ ଆଟିକା ଥିଲେ ସେଥିରେ ସଞ୍ଜା ଆଣି ନିଜେ ରାନ୍ଧି ହାତ ରନ୍ଧା ଖାଇବା ଦରବ ଭୋଜନ କରନ୍ତି । ପାଣ ବୈଷ୍ଣବମାନେ ସେତେବେଳେ ତଥାକଥିତ ସବର୍ଣ୍ଣମାନଙ୍କ ଘରେ ବା ସେମାନଙ୍କ ବିବାହ ବ୍ରତ ଇତ୍ୟାଦିରେ ମଧ୍ୟ ଖାଉନଥିଲେ । କାରଣ ସେମାନେ ଛେଳି, କୁକୁଡ଼ା ଆଦି ଖାଉ ନ ଥିଲେ, କି ଯେଉଁମାନେ ଏସବୁ ଆମିଷାଦି ଦରବ ଖାଉଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଘରେ ଭୋଜନ କରୁନଥିଲେ । ସବର୍ଣ୍ଣମାନେ କୁକୁଡ଼ା ଓ ଛେଳି ଇତ୍ୟାଦି ଖାଉଥିବାରୁ ପାଣ ବୈଷ୍ଣବମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରୁଥିଲେ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଘରେ ଖାଉନଥିଲେ । ବୈଷ୍ଣବମାନେ ଓ ବିଶେଷତଃ ପାଣ ବୈଷ୍ଣବମାନେ କେବଳ ମାଛ ଓ ଶୁଖୁଆ ଖାଉଥିଲେ । କୁକୁଡ଼ା, ଅଣ୍ଡା, ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ମାଂସ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆମିଷାଦି ତାଙ୍କ ଜାତିର ଲୋକେ (ଅର୍ଥାତ୍ ପାଣ ବୈଷ୍ଣବମାନେ) ଖାଉ ନଥିବାରୁ ନିରାକାର ବାବୁ ମାଛ ଓ ଶୁଖୁଆ ଛଡ଼ା ମାଂସ ଓ ଅଣ୍ଡା ଇତ୍ୟାଦି କେବେ ନିଜ ଜୀବନରେ ଭକ୍ଷଣ କରି ନାହାନ୍ତି ।

ପିଲାବେଳେ ସଙ୍ଗଦୋଷରୁ ପିଂକା, ବିଡ଼ି, ପାନ, ଚୂନ, ଦୋକତା ଇତ୍ୟାଦିର ଅଭ୍ୟାସ ଥିଲା । ମାତ୍ର ପରେ ସର୍ବୋଦୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମିଶିଲା ପରେ ଏ ଅଭ୍ୟାସ ଛାଡ଼ି ଗଲା । ମାତ୍ର ସେ କେବେ ମଦ, ହାଣ୍ଡିଆ, ସଳପ, ଗଞ୍ଜେଇ, ଚାହା, କଫି ଇତ୍ୟାଦି ନିଶା ଦରବ ସେବନ କରି ନାହାନ୍ତି । ରାନ୍ଧିବା ପାଇଁ ଓ ପିଇବା ପାଇଁ ଗାଁ ପାଖର ଖରସୁଆଁ ନଇର ପାଣିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ବର୍ଷାଦିନେ ନଇରେ ବହେ ଗୋଳିଆ ପଟୁମାଟି । ନଇ ବଢ଼ିଲେ ସେଥିରେ ଭାସନ୍ତି ମଲା ମଣିଷ ଓ ଗୋରୁଗାଇ । ଗାଁ ଲୋକଙ୍କୁ ସେହି ପାଣି ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଲୋକେ ମାଠିଆ ଗରିଆ ଇତ୍ୟାଦିରେ ସେହି ପାଣିକୁ ନେଇ ଥିର କରି ବସେଇ ରଖନ୍ତି । ପଟୁ ଓ ମସିଆ ଇତ୍ୟାଦି ବସିଗଲେ ସେହି ପାଣିକୁ ପିଇବା ପାଇଁ ଓ ରାନ୍ଧିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ନିଶାକର ବାବୁଙ୍କ ଘର ପାଖରେ ଏକ ତଥାକଥିତ ଉଚ୍ଚ ଜାତିର କୂଅଟିଏ ଥିଲା । ମାତ୍ର ନିଶାକର ବାବୁଙ୍କର ପରିବାରକୁ ତାହା ଛୁଇଁବାର ମଧ୍ୟ ଅଧିକାର ନଥିଲା । କୂଅର ମାଲିକ ପାଣି କାଢ଼ି ତାଙ୍କ ପରିବାରର ଗରିଆ ବା ମାଠିଆକୁ ନଛୁଇଁ ପାଣି ସେଥିରେ ଢ଼ାଳି ଦିଅନ୍ତି । ସେହି ପାଣିକୁ ତାଙ୍କ ଘର ଲୋକେ ପିଇବା ଓ ରାନ୍ଧିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ସେତେବେଳେ କୂଅର ସଂଖ୍ୟା ହାତଗଣତି ଥିଲା । ପ୍ରାୟତଃ ଲୋକେ ନଦୀର ପାଣି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।

ନିଶାକର ବାବୁଙ୍କର ପରିବାର ବହୁତ ଗରୀବ ଥିଲା । ବେଳେ ବେଳେ ଲୁଣ ନଙ୍କା ନଗେଇ ଅଳ୍ପ ଭାତ ଖାଇ ଓ ପେଟେ ତୋରାଣି ପିଇ ଚଳେଇନେବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା । ସକାଳେ ଓ ଖରାବେଳେ ପଖାଳ । ରାତିରେ ଗରମ ଭାତ ଓ ଚାଉଳ ନ ଥିଲେ ପିଠା । କେବେ କେବେ ଶାଗ ଭଜା ଓ ଶୁଖୁଆପୋଡ଼ା ସହିତ ପଖାଳଭାତ ଖିଆଯାଏ । ପୌଷମାସରେ ନିଶାକର ବାବୁଙ୍କର ମା ଖରସୁଆଁ ନଇ ସେପାରିକୁ ବିରି ଓପାଡ଼ି ଯାଆନ୍ତି । ମଜୁରୀରେ ଟଙ୍କା ନ ମିଳି, ମିଳେ ବିରି ଗଛ । ବିରିଡାଲିକୁ ଶୁଖାଇ, ରଗଡ଼ି, ଡାଲି ବା ଜାଉ ଭାବରେ, ନହେଲେ ପିଠା ଭାବରେ ଖିଆ ଯାଏ । ବର୍ଷା ଦିନେ ବିଲରୁ ମା ସୁଆଁ ଆଣନ୍ତି । କଳମ୍ବ, ମଦରଙ୍ଗା ଇତ୍ୟାଦି ଶାଗ ମଧ୍ୟ ଆଣନ୍ତି । ପୁରୋହିତ କର୍ମ କରି ଗଲେ ଚୁଡ଼ା, ମୁଢି, ହୁଡ଼ୁମ୍ବ ଇତ୍ୟାଦି ମିଳେ । ତାହା ମଧ୍ୟ ଜଳଖିଆ ଭାବରେ ଖିଆଯାଏ । ଘରେ କିଛି ଦିନ ଅଧିଆରୀରେ ଗାଇ ଗୋଟିଏ ଥିଲା । ମାତ୍ର କ୍ଷୀର, ଦହି, ଘିଅ ବିକି ଘରର ଆୟ ବଢ଼େ । ପିଲାମାନେ ତାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ଚଣା ସମୟରେ ଗାଁ ଲୋକଙ୍କ ବିଲରୁ ଚଣା ଛିନି ଖିଆ ଯାଏ । ବେଳେବେଳେ ନିଶାକର ବାବୁ ଖାଦ୍ୟାଭାବରେ ଓ ମାଡଗାଳି ଭୟରେ ଜାମୁକୋଳି ଖାଇ ଦିନସାରା ରହନ୍ତି ।

Friday, February 12, 2016

ଭଜନ - ଦୀନବାନ୍ଧବ ହେ କେ କି ଦେଲା ମୁଁ ନ ଦେଲି

କବି - ବଙ୍କା ଦାସ

ଗାୟକ - ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ଆଚାର୍ଯ୍ୟ

ଭଜନର ୟୁଟ୍ୟୁବ୍ ଲିଙ୍କ୍ - https://www.youtube.com/watch?v=1iPFb7yzHPM

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍

ଦୀନ ବାନ୍ଧବ ହେ ! କେ କି ଦେଲା ମୁଁ ନ ଦେଲି ?

ଟେକିଅଛ କର ଡାକିଲା ପ୍ରକାର

ଠକି ଦେଲ ମୁଁ କି କଲି ।।

ତାରିଛ କରୀକି ମାରି ତା ଅରିକି

ସ୍ମରି ସେ ହେବାରୁ ଘାଲି

ବାଜାବଜା ପାପୀ ରାଜା ଅଜାମିଳ

ସଜାରୁ ହୋଇଲା ଖାଲି ।୧।

ଡରି ମରୁଥିଲା ହରି ଘେନି ଗଲା

ତରିଗଲା ହରି ବୋଲି ।

ଗଞ୍ଜାଇ ଭୁଞ୍ଜାଇ ଗଞ୍ଜାଇ ମାରୁଛ

କେଉଁ ଅପରାଧ କଲି ।୨।

ଅନ୍ଧ ବିପ୍ରକୁ ଚକ୍ଷୁଦାନ ଦେଲ ତା

ପୁତ୍ର ସଙ୍ଗେ ଖେଳି ବାଲି ।

ଅଧମ ଦାସକୁ ଉଦ୍ଧରିଲ ନାହିଁ

ବଧ ହେଲି ବୁଲି ବୁଲି ।୩।

ପିଲାଟି ଦିନରୁ ଡକା ପକାଉଛି

ଫକା ହୁଅନ୍ତାଣି ନାଲି ।

ବଙ୍କା ବୋଲେ ଚକା ନେତ୍ର ନ ଜାଣଇଁ

ଏଡ଼େ ଡକାଇତ ବୋଲି ।୪।

Thursday, February 11, 2016

ଶ୍ୟାମାମଣୀ ଦେବୀଙ୍କ ସହ ସାକ୍ଷାତକାର - ୧

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍

ସେଣ୍ଟର୍ ଫର୍ ହ୍ୟୁମାନ୍ ସାଇନ୍ସେସ୍ ଭୁବନେଶ୍ପର (ସଂକ୍ଷେପରେ ସେଣ୍ଟର୍) –ଆପଣ ଆମକୁ ସମୟ ଦେଉଛନ୍ତି ଓ ସୁଯୋଗ ଦେଉଛନ୍ତି ଆପଣଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବା ପାଇଁ, ଆମେ ସେଥିପାଇଁ କେତେଦୂର କୃତଜ୍ଞ ଆମେ ତାହା ଆପଣଙ୍କୁ କହି ପାରିବୁ ନାହିଁ । ଆମର ସୌଭାଗ୍ୟ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆପଣଙ୍କ ସହିତ କିଛି ସମୟ ବିତେଇବାର ସୁଯୋଗ ମିଳୁଛି । ମୋ ମୁଣ୍ଡରେ ଗୋଟିଏ ଭାବନା ଏଇ କିଛି ଦିନ ତଳେ ଆସିଲା । ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଆମର ଅତୀତ ବିଷୟରେ କଥା ହେଉ, ଆମେ ଯାହା ଖାଉଥିଲୁ ପିଉଥିଲୁ, କିମ୍ବା ଆମକୁ କଅଣ ଦିଶୁଥିଲା – ଏଡ଼େ ବଡ଼ ବଡ଼ କୋଠା ନ ଥିଲା, ବା ଲୋକବାକ ରାସ୍ତାଘାଟରେ କଅମ ଦୁଶୁଥିଲେ – ଏପରି ଅନେକ କଥାର ଆମେ ଆଲୋଚନା କରୁ କିମ୍ବା ତାହା ଆମର ମନରେ ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଆମେ କଅଣ ଶୁଣୁଥିଲୁ ଆମେ ସେ ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ଆଲୋଚନା କରୁନା କିମ୍ବା ତାହା ଆମର ହେଜରେ ମଧ୍ୟ ନଥାଏ । ତେଣୁ ମୋର ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ, ଆପଣ ଯେତେବେଳେ ପିଲା ଥିଲେ, ଆପଣ ନିଜର ଚାରିପଟେ କଅଣ ଶୁଣୁଥିଲେ । ଚାରିପଟର କଥାବାର୍ତ୍ତା, ଗୀତ, ଆଲୋଚନା – ଚୁମ୍ବକରେ କହିଲେ କିପରି ଶ୍ରାବ୍ୟଜଗତ ଥିଲା ଆପଣଙ୍କର ପିଲାବେଳେ ?

ଶ୍ରୀମତି ଶ୍ୟାମାମଣୀ ଦେବୀ – ମୋ ଛୁଆ ବେଳେ ତ କିଛି ନ ଥିଲା । ମାନେ ଆଜି ଆପଣମାନେ ଯେମିତି ବିଭନ୍ନ ମିଡିଆ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଭିନ୍ନ କଥା ଦେଖିବାକୁ ପାଉଛନ୍ତି, ଶୁଣିବାକୁ ପାଉଛନ୍ତି, ଆମ ବେଳେ ତ ରେଡ଼ିଓ ବି ନ ଥିଲା । ତେଣୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରର କିଛି ଶୁଣିବା ବା ଦେଖିବା ତ ସ୍ୱପ୍ନ । ସେ ସବୁ ଜିନିଷ ନ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଗାଁର ଯେଉଁ ପରମ୍ପରା, ଗାଁର ପାରମ୍ପରିକ ଚଳଣି ଭିତରେ ଯାହା ସବୁ ଚଳୁଥିଲା, ସେଗୁଡ଼଼ିକ ଭିତରେ ମୁଁ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଭଲ ପାଇ ବସିଥିଲି । ଆମ ଘରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ କୀର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । କାରଣ ମୋର ବାପା ସ୍ୱର୍ଗତ ରାଜେନ୍ଦ୍ରମୋହନ ପଟ୍ଟନାୟକ, ସିଏ ରାଧାରମଣ ଦେବଙ୍କର ଭକ୍ତ ଥିଲେ । ମୋର ଭାଇ ଭଉଣୀ ପାଞ୍ଚ ଜଣ ମରିଗଲା ପରେ, ଗୋଟେ ପରେ ଗୋଟେ ଭାଇ ଭଉଣୀ ଚାରି ବର୍ଷ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ହୋଇ ଚାଲିଗଲା ପରେ, ତା’ ପରେ ବାପାଙ୍କର କଅଣ ଗୋଟେ ଚିନ୍ତା ପଶିଲା, ସେ ଦିକ୍ଷିତ ହେଲେ । ତେଣୁ ଆମ ଘରେ କୀର୍ତ୍ତନ ହୁଏ, ଚବିଶି ପ୍ରହରୀ ହୁଏ, ଅଷ୍ଟ ପ୍ରହରୀ ହୁଏ । ସେ ଗୋଟେ ମୋର ମାଧ୍ୟମ । ଯେଉଁ କୀର୍ତ୍ତନ ଘରେ ହୁଏ ସେଇଟାକୁ ମୁଁ ଶୁଣେ । ଆଉ ଗୋଟିଏ ଜିନିଷ ହେଉଛି ଗାଁରେ ସେତେବେଳେ ଆପଣ ଦେଖିବେ ଦାସକାଠିଆ ହେଉଥିଲା, ପାଲା ହେଉଥିଲା, ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗୀରେ ଖଞ୍ଜଣି ଗୀତ ହେଉଥିଲା । ସେଇସବୁକୁ ଶୁଣିକରି ପାରମ୍ପରିକ ସଙ୍ଗୀତକୁ ମୁଁ ମୋର ଛୋଟଦିନରୁ ଭଲ ପାଇ ବସିଛି ।

କାରଣ ଘରେ ଆମର ଯେମିତି କୀର୍ତ୍ତନ ହୁଏ – ‘ ଗଉର୍ ରାଧେ ଶ୍ୟାମ୍ / ଜପୋ, ହରେ କୃଷ୍ଣ ହରେ ରାମ୍’ । [ ଗାଇକରି ଶୁଣାନ୍ତି ] । ବୋଉ ବି ଗାଉଥି୍ଲେ । ବାପା ବି ଗାଉଥିଲେ । ତେଣୁ ମୁଁ ବି ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ସହ ନିଶ୍ଚୟ ଗାଉଥିବି । ବା ଶୁଣୁଥିବି । ଏମିତି କିଛି ଗୋଟେ ଥିବ । ତେଣୁ ସତ କହିବାକୁ ଗଲେ ଆମ ପରିବାରରେ ଗୋଟେ ସାଙ୍ଗିତିକ ପରିବେଶ । ତିନି ପ୍ରହର କୀର୍ତ୍ତନ ହେବ । ସକାଳେ ଗୋଟେ କୀର୍ତ୍ତନ ହେବ । ଦି ପହରେ ହବ । ରାତିରେ ହବ । ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଆଳତି ହବ । ଗୋଟେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରିବେଶ । ଗୋଟେ ସାଙ୍ଗିତିକ ପରିବେଶ । ଦିଇଟା ଭିତରେ ଛୋଟବେଳଠୁ ମୋର ପିଲାବେଳଟା ବଢ଼ିଆସିଲା । ଆଉ ତା’ପରେ ଗୀତ ଯାହା ଶିଖିଲି – ସତ କହିବାକୁ ଗଲେ ସିଧାସଳଖ ଭାବରେ ପ୍ରଥମରୁ ମୁଁ କାହାଠାରୁ ଗୀତ ଶିଖିନି । ଏମିତି କହିବାକୁ ଗଲେ ବାପା ମୋର ମୂଳ ଗୁରୁ । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ଶିଖିଲା ଭଳିଆ ପ୍ରଥମରୁ ପିଲାବେଳଠୁଁ କାହାପାଖରେ ଶିଖିନି ।

କୀର୍ତ୍ତନ ଶୁଣେ, ମୋତେ ଭଲ ଲାଗେ । ତା ପରେ ପାଲା ଯଦି ହୁଏ, ବୋଧେହୁଏ ଗାଁରେ ଶ୍ରୋତା ମାନଙ୍କ ଭିତରେ ମୁଁ ପ୍ରଥମ ଛୁଆ ଯିଏ କି ଯାଇକିରି ଖଣ୍ଡେ ଚଟେଇ ପାରିକରି ପିଣ୍ଡାରେ ବସି ପଡ଼େ, ପାଲା ଦେଖିବି ବୋଲି । ପାଲା ଦେଖିବାରେ ମୋର ଆଗ୍ରହ ନଥାଏ । ପାଲାବାଲା କଅଣ ପିନ୍ଧିଛନ୍ତି, କଅଣ ଲଗେଇଛନ୍ତି, କଅଣ ହାସ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ସେଥିରେ ମୋର କିଛି ଆଗ୍ରହ ନଥାଏ । ମୁଁ ଦେଖେ ସେମାନେ କଅଣ ଗାଉଛନ୍ତି । ଖୁବ୍ ଛୋଟ ଦିନୁ, ପାଞ୍ଚ, ଛଅ, ସାତ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ରାତିସାରା ବସିକରି ପାଲା ଦେଖେ । ପାଲା ଭିତରୁ ମୁଁ ପ୍ରଥମେ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଅନୁଭବ କରିଛି । ଯେମିତି ‘ବିଭୁଷଣ ପୁଷ୍ପେ ଯା କାନ୍ତି ଜାଣ’ ଆପଣ କୁହନ୍ତୁ । ‘ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସ ଆପଣ’ କୁହନ୍ତୁ । ‘ବିତଳକୁ ଆଲିଙ୍ଗନ’ କୁହନ୍ତୁ । ଚମ୍ପୁ – ‘କ୍ଷମାନୁକମ୍ପାଧର’ । ଏସବୁ ମୁଁ ପାଲା ଗାୟକଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଥମ ଶୁଣିଛି । ସେମାନେ ହିଁ ବୋଧେହୁଏ ସଙ୍ଗୀତରେ ମୋର ପ୍ରଥମ ଗୁରୁ । ପୂଜ୍ୟ ପାଲାଗାୟକ ମାନେ ।

ତା’ପରେ ସେଇଠି ଶିଖିଲା ପରେ ମୋର ବହୁତ ଆଗ୍ରହ ହେଇଥିଲା ଯେ ଆମ ଘରେ ଗୋଟେ ବଡ଼ ହାର୍ମୋନିଅମ୍ ଥିଲା । ସେ ହାର୍ମୋମିଅମ୍ ଟା ପାରିସ୍ ରିଡ୍ସ୍ ର ଥିଲା । ଭଲ ହାର୍ମୋନିଆମ୍ ଟେ । ବାପା ସେଇଟାକୁ ମୋତେ ଛୁଇଁବାକୁ ଦିଅନ୍ତିନି । କାହାକୁ ବି ଛୁଇଁବାକୁ ଦିଅନ୍ତିନି । କାଳେ କିଏ ରିଡ୍ସ୍ କଅଣ ଖରାପ କରିବ । ସେତେବେଳେ ଯାହାବି ଦରକାର ହେବ କଟକ ଆସିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ସେତେବେଳେ ଆମ ଘରଠୁ, ଆମ ଗାଁରୁ ସେମିତି କୌଣସି କିଛି କମୁନିକେଶନ୍ ନ ଥିଲା । ଆଇଦର୍ ଡ଼ଙ୍ଗାରେ ଆସିବୁ ନଏନେ ପୁଣି ସେପଟେ ଶଗଡ଼ଗାଡ଼ିରେ ଯାଇକିରି ବହୁତ ପ୍ରବ୍ଲେମ୍ । ବାପା ତ ଦିଅନ୍ତିନି । ମୁଁ କଅଣ କରିଛି ଦିନେ – ବାପା ମୋତେ ଗୋଟେ ଗୀତ ଶିଖେଇଥିଲେ – ‘ନିରତେ ଡାକି ଡାକି / ନ ଶୁଣ ଚକା ଆଖି’ – [ ଗାଇକି ଶୁଣାନ୍ତି ] ଏ ଗୋଟେ ଗୀତ ଶିଖେଇଥିଲେ । ମୁଁ ସେ ମଉକା ଦେଖି କରି, କୋଠା ଉପରକୁ ଯାଇକିରି, ଉପରେ ହାର୍ମୋନିଆଟା ଖୋଲା ଥିଲା – ମୋର ହାତ ପାଉନି - ହାମୁଡ଼େଇ ପଡ଼ିକରି ସେଇଟା - ନି କୋଉଠି ଲାଗୁଛି ରେ କୋଉଠି ଲାଗୁଛି - ଏମିତି ଅକ୍ଷରକୁ ଗୋଟେ ଗୋଟେ ସୁର ଭିତରେ ମିଶେଇ ମିଶେଇ ମିଶେଇ ମିଶେଇ ମୁଁ ଲାଇନ୍ ଟା ବଜେଇ ଦେଇଚି । ଅଜାଣତରେ ମୁଁ ବଜେଇ ଦେଇଚି । ମୁଁ ଯେ କିଛି ଶିଖିନି, ଜାଣିନି । ଏଭଳିଆ ଅବସ୍ଥାରେ ମୋର କାଇଁ ଇଚ୍ଛା ହେଲା ହାର୍ମୋନିଆ ବଜେଇବା ପାଇଁ । ତ ମୁଁ ବଜେଇ ଦେଲି । ବାପା ତଳେ ଥିଲେ । ବାପା ବ୍ୟସ୍ତ ହେଇକି, କଅଣ ହାର୍ମୋନିଆଟା କିଏ ବଜଉଛି ବୋଲି ଉପରକୁ ଯାଇଁକି, ଦେଖିଲାବେଳକୁ ମୁଁ ଏମିତି ହାମୁଡେଇପଡ଼ି ହାର୍ମୋନିଅମ୍ ରେ ସେ ଗୀତଟାକୁ ବଜଉଚି । ତା ପରେ ସେଇଦିନରୁ ବାପାଙ୍କର ଗୋଟେ ମନରେ ଆସିଲା ବୋଧେ ଏ ଛୁଆଟାର ଆଗ୍ରହ ଅଛି, ଏ ଗାଇବ । ତେବେ ସେଇ ଛୋଟଦିନରୁ ମୁଁ ବାପାଙ୍କଠାରୁ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରତି ଆଉ କୌଣସି ଆପତ୍ତି ପାଇନାହିଁ ବା ଅଭିଯୋଗ ପାଇନି । ବା ମତେ କେବେ ବିରକ୍ତ ବି ହେଇ ନାହାନ୍ତି । ବରଂ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛନ୍ତି ।

ସେତେବେଳେ ତ ଗୋଟେ ଆଳୁମିତିଆ ଯେଉଁ ପମ୍ପ୍ ଏମିତିଆ ହେଇକରି ଗ୍ରାମଫୋନ୍ ଥାଏ । ସେଥିରେ ଡି.ଭି. ପଲୁଶକର୍ ଙ୍କର, ଲତାଜୀଙ୍କର ରେକଡ଼୍, କେ.ଏଲ୍. ସେହଗଲ୍ ଙ୍କର, ସେ କାଳର ସବୁ ଏମିତି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ରେକଡ୍ – ରାଜ୍ କୁମାରୀଜୀଙ୍କର ଆଦି ସବୁ ରେକଡ୍ ଥାଏ । ବାପା ସକାଳୁ ଉଠି ବଜାନ୍ତି । ମୁଁ ତା ପାଖରେ ଆଣ୍ଠୋଇକି ବସିକରି ଭାବୁଥାଏ । ଏଇ ଗୋଟିଏ ଲାଖ, ଏଇଟା କଳା ରଙ୍ଗଟା । ୟା ଭିତରୁ ଏମିତି ଗୀତ ବାହାରୁଛି । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମନ ଭିତରର ଗୋଟେ ଭାବନା । ସେତେବେଳେ ବି, ସେଇ ବୟସରେ ବି, ମୋର ଗୋଟେ ଚିନ୍ତା ହେଇଥିଲା, ମନ ଭିତରେ ଯେ ମୁଁ ବି ଏମିତି କେମିତି ଗୋଟେ ଗାଆନ୍ତି କି । ମୋର ଏମିତି କେମିତି ଗୋଟେ ରେକଡ୍ ହୁଅନ୍ତା କି । ମୋ ରେକଡ୍ ଟାକୁ ଏମିତି କିଏ ବଜାନ୍ତା କି । ମୋ ମନ ଭିତରେ ସେବେଠୁ ଏମିତି ଗୋଟେ ଆଗ୍ରହ ଥିଲା । ତାପରେ ସେତେବେଳେ ସେଇ ଗୀତ ଭିତରେ ମୁଁ ବହୁତ ଥର ଶୁଣିଲି - ‘ଆଜ ଗମତ ମନ ମୋରା ଝୁମକେ’ । ଏ ଗୀତଟା ମୁଁ ବାରମ୍ବାର ଶୁଣିଛି । ସେଇ ଭିତରେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରତି ବି ମୁଁ ବୋଧେ ଆକର୍ଷିତ ହେଇଚି । ଧୀରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ସ୍କୁଲ୍ କୁ ଗଲା ବେଳକୁ – ସ୍କୁଲ୍ ରେ ଯଦି ଆହେ ଦୟାମୟ ବିଶ୍ୱବିହାରୀ ଯଦି ହେଲା ତା’ହେଲେ ମୁଁ ଲିଡ୍ କଲି । ଅନ୍ୟମାନେ ପାଳି ଧରିଲେ । ଏମିତି ଧୀରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ତାପରେ ସ୍କୁଲ୍ କୁ କିଏ ଯଦି ଆସନ୍ତି ଇନ୍ସପେକ୍ଟର୍ କି ଆଉ କିଏ ଯଦି ଆସନ୍ତି ତେବେ ତାଙ୍କମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଗୀତ ଗାଇବାକୁ ପଡେ । ମୁଁ ତାଙ୍କ ଆଗରେ ଗୀତ ଗାଏ । ତା ପରେ ସ୍ଟେପ୍ ବାଏ ସ୍ଟେପ୍ , ଟିକେ ଟିକେ ଟିକେ ଟିକେ – ମୋର ମାନେ ଯେମିତି, ଅଧା ଅଧା ପାହାଚ ହେଉ ପଛେ ମୁଁ ଉଠିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲି ।

Tuesday, February 09, 2016

ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଖାଦ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି : ଏକ ଅଭିଧାନ - ୪

ଉତ୍ସ - ଶ୍ରୀ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ନାଥ ଦାସ କୃତ 'ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଶବ୍ଦକୋଶ'

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍

ଅମାଲୁ ସୁଆର - ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରୋଷଶାଳାରୁ ଅମାଲୁ ପିଠା ଆଣି ପନ୍ତିରେ, ସାତପୁରୀ ଅମାବାସ୍ୟାରେ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେହ ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପରେ ରଖିବା ।

ଅମିନମହାସୁଆର - ପୁରୀ ମନ୍ଦିରର ରୋଷଘରେ ଠାକୁରଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ପାକ କରାଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ତଦାରଖ କରିବା ସେବକ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ କେତେକ ସେବକଙ୍କୁ ସମୟ କ୍ରମେ ଅମିନ କୁହାଯାଇଛି ଯଥା - ରୋଷ ଅମିନ, ତଦାରଖ ଅମିନ ।

ଅମୃତ କଦଳୀ - ନାଲି ଚୋପା ବିଶିଷ୍ଟ ପାଚିଲା କଦଳୀ । ଏହା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଭୋଗଲାଗି ଥାଏ । ଏହି କଦଳୀର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି ।

ଅମୃତକୁଣ୍ଡ - ଦୁଧ, ଖଣ୍ଡ, ବା ଚିନି, କଦଳୀ ଆଦି ମିଶ୍ରିତ ଏକ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତି । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଏହା ଏକ ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ ଭୋଗ, ଯାହାକି ଛପନଭୋଗ ତାଲିକାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

ଅଳାଇଚ - ସୁଗନ୍ଧ ମସଲା ମଞ୍ଜି ବିଶେଷ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବ୍ୟବହୃତ ମସଲା । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧୂପରେ, ଦଶାଙ୍ଗ ଧୂପରେ, ଏତଦ୍ ବ୍ୟତୀତ ଅଧରପଣାରେ ଓ ଖିଲିପାନରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାରକରାଯାଏ ।

ଅସିଦ୍ଧ - ଅସମ୍ପାଦିତ, ଅସିଝା, ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ, ଅପକ୍ୱ, ସିଦ୍ଧରହିତ, ଅପ୍ରମାଣିକ । ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭୋଗ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ।

ଅହିଆ - ରୋଷଶାଳାରେ ଡାଲି ଓ ତରକାରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲାଗି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ, ଯେଉଁଠାରେ ଚୁଲିରୁ ବାହାରୁଥିବା ଜଳନ୍ତା ଅଙ୍ଗାର ରଖି ରନ୍ଧାଯାଏ ।

Monday, February 08, 2016

ଚରକ ଓ ଆୟୁର୍ବେଦ ବିଜ୍ଞାନ

ଉତ୍ସ - ଜୀବନର ଜୀବନୀ

ଲେଖକ - ଡା. ରବିନାରାୟଣ ରଥ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍

ଭାରତବର୍ଷ ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ମାନବ ସଭ୍ୟତା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଜନ୍ମର ଅନେକ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ, ଧର୍ମ, ଦର୍ଶନ, କଳା, ସଂସ୍କୃତି, ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମ ଦେଶ ଉତ୍କର୍ଷତାର ଚରମ ସୀମା ସ୍ପର୍ଷ କରିଥିଲା । ବେଦ, ଉପନିଷଦ, ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ତଥା ଗୀତା ଆଦି ପୁରାତନ ଗ୍ରନ୍ଥମାନେ ଏହାର ମୁକସାକ୍ଷୀ ରୂପେ ଏବେ ବି ବିଦ୍ୟମାନ । କିନ୍ତୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତାର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ତଥା ବିଦେଶୀ ଶାସକ ମାନଙ୍କର ବାରମ୍ବାର ଆକ୍ରମଣ ଫଳରେ ଏ ଦେଶର ସଂସ୍କୃତି ଧୀରେ ଧୀରେ ଲୁପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି ।

ଭାରତୀୟ ଚିକିତ୍ସା ଶାସ୍ତ୍ର ବା ଆୟୁର୍ବେଦ ବିଜ୍ଞାନର ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ଏତେ ପ୍ରାଚୀନ ଓ ଏତେ ମହାନ ଯେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ତାହାର ଦୟନୀୟ ଅବସ୍ଥା ଦେଖିଲେ ଦୁଃଖିତ ତଥା ଲଜ୍ଜିତ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ ତିନିହଜାର ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ଆମଦେଶରେ ଏହି ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରଚଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଅତୀତରେ ଯେଉଁ ମହାନ ଆୟୁର୍ବେଦ ବିଜ୍ଞାନୀଗଣ ସେମାନଙ୍କ ଅଲୌକିକ ପ୍ରତିଭା ବଳରେ ଭାରତୀୟ ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନର ଉତ୍କର୍ଷତା ସାଧନ କରି ପାରିଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆତ୍ରେୟ, ଚରକ, ଶୁଶୃତ, ବାଗଭଟ୍ଟ ଆଦି ୠଷିମାନେ ଅନ୍ୟତମ ।

କଥିତ ଅଛି ଯେ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ବ୍ରହ୍ମା ଚିକିତ୍ସା ବିଷୟ ଦକ୍ଷ-ପ୍ରଜାପତିଙ୍କୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ମର୍ତ୍ତ୍ୟମଣ୍ଡଳରେ ଯେତେବେଳେ ମାନବଗଣ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ କବଳରେ ପଡ଼ି ଅସହ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଭୋଗକଲେ, ସେମାନେ ହିମାଳୟରେ ତପସ୍ୟା କରୁଥିବା ଭରଦ୍ୱାଜ ୠଷିଙ୍କ ନିକଟରେ ଶରଣ ପଶିଲେ । ଧ୍ୟାନ ବଳରେ ଭରଜ୍ୱାଜ ଜାଣିପାରିଲେ ଯେ, ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଦରବାରରେ ହିଁ ଦକ୍ଷ ପ୍ରଜାପତିଙ୍କ ଠାରୁ ଏହି ଚିକିତ୍ସା ଶାସ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା କରିପାରିଲେ ମହୀମଣ୍ଡଳର ଉପକାର ସାଧିତ ହେବ । ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥୂଳ ଶରୀର ତ୍ୟାଗକରି ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଯାଇ ସେଠାରେ ଏହି ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ । ସେଠାରୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରି ସେ ଆତ୍ରେୟ ୠଷିଙ୍କୁ ଏହି ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ ଦେଲେ । ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଜନ୍ମର ପ୍ରାୟ ଏକ ହଜାର ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆତ୍ରେୟ ୠଷି ପ୍ରଥମେ ଆୟୁର୍ବେଦ ଶାସ୍ତ୍ର ରଚନା କଲେ । ଏହା ଆତ୍ରେୟ ସଂହିତା ନାମରେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ । ଆତ୍ରେୟ ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ଏହି ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚରକ ୠଷି ଅନ୍ୟତମ । ଆୟୁର୍ବେଦ ଶାସ୍ତ୍ର ଚରକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପୁନର୍ଲିଖିତ ହେଲା । ତେଣୁ ଚରକଙ୍କୁ ପ୍ରକୃତ ଆୟୁର୍ବେଦ ବିଜ୍ଞାନର ଜନ୍ମଦାତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

© ଶ୍ରୀମତି ଝରଣା ରଥ

Sunday, February 07, 2016

ପୁସ୍ତକ ସମୀକ୍ଷା - ଉତ୍କଳର କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ

ସମୀକ୍ଷକ - ଶ୍ରୀ ଗୋପାଳଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରହରାଜ

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍

ଡାକ୍ତର ଶ୍ରୀ ରାଧାଚରଣ ପଣ୍ଡାଙ୍କ ରଚିତ । ଏହା ସନ ୧୯୩୨ ରେ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ପୁକସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧ । ପ୍ରଣେତା ଏହାର ପ୍ରକାଶକ । ଏହା ଡବଲ୍ ଫୁଲ୍-ସ୍କାପ୍ ଆଠପେଜି ୧୨୭ ପୃଷ୍ଠା, ମୂଲ୍ୟ ଆଠ ଅଣା ; କଟକ ସାରସ୍ୱତ ପ୍ରେସ୍ ରେ ମୁଦ୍ରିତ ।

ଉତ୍କଳର ଯେଉଁ ହଜାର ହଜାର ଶିକ୍ଷିତ, ଅଶିକ୍ଷିତ, ଧନୀ, ନିର୍ଧନ, ଯୁବକ ଯୁବତୀ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପଞ୍ଚାକ୍ଷର ମନ୍ତ୍ର (କଅଣ କରିବି) ଜପ କରି ଅକର୍ମା ହୋଇ ନିଜର ଜୀବନ ଓ ସମୟ ବିତାଉଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପୁସ୍ତକବର୍ଣ୍ଣିତ ଶିଳ୍ପକାର୍ଯ୍ୟ ଅବଲମ୍ବିତ ହେବା ଆଶାରେ ଗ୍ରନ୍ଥକାର ଏ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶ କରିଥିବା କଥା ଗ୍ରନ୍ଥର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖିଅଛନ୍ତି । ଆଧୁନିକ 'କଳଯୁଗ'ରେ ଦେଶର ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକେ ପୋଷି ହୋଇପାରୁନାହାନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଅବଲମ୍ବନୀୟ ସ୍ୱ ସ୍ୱ ହସ୍ତପରିଶ୍ରମ-ସାଧ୍ୟ ଗୁଡ଼ିଏ ଅର୍ଥକର, କୁଟୀରଶିଳ୍ପ ବିଷୟ ଏ ପୁସ୍ତକରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରାଯାଇଛି ।

ଏଥିରେ ଗ୍ରନ୍ଥକାର କୁଟୀରଶିଳ୍ପ କାହାକୁ ବୋଲାଯାଏ, ପ୍ରାଚୀଲ ଉତ୍କଳର ଶିଳ୍ପବିଭବ, ଉତ୍କଳରେ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ଆବଶ୍ୟକତା, ଉତ୍କଳରେ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ସୁବିଧା, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କୁଟୀରଶିଳ୍ପ, ଉତ୍କଳର କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ଉପାଦାନ କଅଣ କଅଣ ମିଳେ ଓ ସେମାନେ କିପରି ଅର୍ଥକାରୀ ହୋଇପାରେ, ଗୋ ମେଷ ଶୂକର କୁକ୍କୁଟାଦି ପାଳନ, କୃଷି ସଙ୍ଗେ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ସମ୍ବନ୍ଧ, ଉତ୍କଳରେ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ, ଉତ୍କଳର ପାଟକକୁଳ (ଶିଳ୍ପଜୀବୀଜାତି)ଙ୍କ ଦୁରବସ୍ଥା ଓ ତହିଁର ପ୍ରତିକାର, ଶିଳ୍ପଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରୱ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏହି ସବୁ ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ବହୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ଗବେଷଣା ଓ ଅଧ୍ୟୟନର ଫଳ ପ୍ରକାଶ କରି ଅଛନ୍ତି । ଏହିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି କିପରି ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଯିବ, ଏହା ଉତ୍କଳର ଶିକ୍ଷିତ, ପଦସ୍ଥ ଓ ଧନିମାନଙ୍କର ସର୍ବଥା ବିଚାର୍ଯ୍ୟ । ଡାକ୍ତର ରାଧାଚରଣଙ୍କର ପ୍ରାୟ ସବୁ ଲେଖାରେ ଆମ୍ଭେମାନେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଓ ଦେଶବାସୀଙ୍କର ମଙ୍ଗଳକାମନାର ନିଦର୍ଶନ ପାଇଥାଉଁ । ଏ ପୁସ୍ତକରେ ମଧ୍ୟ ତାହା ଦେଖିଲୁଁ । ସେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ୍ ତାଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଅଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ପରିଶ୍ରମ ଫଳ ଦେଶବାସୀ କିପରି ଭୋଗ କରିବେ, ଏହା ଦେଶର ନେତୃଗଣଙ୍କୁ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆହ୍ୱାନ କରୁଅଛ ୁଁ ।