ଚର୍ଯ୍ୟାଗୀତିକା: ଆଦ୍ୟସ୍ୱର ୯ - କାମଳୀ

ଅନୁସୃଜନ - ଜ୍ୟୋତି ନନ୍ଦ

ଚିତ୍ର - 'ବୋଟ୍ ବିଲ୍‌ଡିଂ' (୧୭୯୯ ମସିହାରେ ଅଙ୍କିତ)
ଚିତ୍ରକର - ଟମାସ୍ ଗର୍ଟିନ୍ (୧୭୭୫-୧୮୦୨)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

କରୁଣା ନୌକାରେ ଭରିଛି ସୁନା
ରୂପା ରଖିବାର ଯାଗା କେଉଁଠି ?
ଯାଆରେ କାମଳୀ ଆକାଶ ଦେଶେ
ଗତ ଜନମ କି ଫେରସ୍ତ ଏଠି ?

ଖୁଣ୍ଟିକୁ ଓପାଡ଼ି ଦଉଡ଼ି ସହ
ବାହି ନେ କାମଳି ଗୁରୁ ଉପଦେଶେ
ଆଗରେ ବସିଣ ଚାହୁଁ ଚାରିଦିଗ
ହାଲ ନାହିଁ ଡଙ୍ଗା ବାହିବ କେ ସେ ।

ବାମ ଡାହାଣକୁ ଯାଆ ମିଶାଇ
ପଥରେ ମିଳନ ମହାସୁଖ ହୋଇ । 

ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖା

ବେତ୍ରାଘାତ ଖାଉଥିବା ପିଲାଙ୍କର ଏକ ବ୍ୟଙ୍ଗଚିତ୍ର (୧୮୮ ମସିହାର ଚିତ୍ର)
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍

ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଚାଟଶାଳୀ ପାଠ ସରିଲା ପରେ ପରିବାରରେ ବାପା ଓ କକେଇ ମାନଙ୍କର ନାନା ତନାଘନା ପରେ ଠିକ୍ ହେଲା କଟକର ପୁରୁଣା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରାକ୍ଟିସିଂ ମଡେଲ୍ ଇଂଲିସ୍ ସ୍କୁଲରେ ତାଙ୍କର ନାଁ ଲେଖା ହେବ । ବିଦ୍ୟାଳୟଟି ଏପରି ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ମନୋନୀତ ହେବା ପଛରେ ନାନାଦି କାରଣ ଥିଲା । ପ୍ରଥମ, ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଚାଟଙ୍କର ଜେଜେ, ଇସ୍କୁଲୁଟିର ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଓ ଇଂରାଜୀ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଦେଲେ ବାକି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣିଥିଲେ । କାରଣ ସେ ଥିଲେ ସେ ସଭିଙ୍କର ବଇଦ । ଦ୍ୱିତୀୟ କାରଣ, ଜଣେ ବଡ଼ ଭାଇ ଓ କକେଇ ସେଇ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଗରୁ ଛାତ୍ର ଭାବରେ ଥିବାରୁ ଏଇ ନୂଆ ପିଲାଟି ଉପରେ ସେମାନେ ଆଖି ରଖି ପାରିବାର ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭାବନା ରହିଲା ।

ଇସ୍କୁଲୁ ଯିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ପ୍ରଥମେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲୋଡ଼ା ହେଲା ଭେକର । ଘରୁଆ ଚାଟଶୀଳୀରେ ପଢ଼ିଲା ବେଳେ, ରାମ ବାବୁଙ୍କ ହାତରେ, ବାହୁରେ, ଗୋଡ଼ରେ ଖଡ଼ୁ, କାନରେ ଗୋଖରା, ବେକରେ ଗୋପ ଓ ଅଣ୍ଟାରେ ରୂପାର ଅଣ୍ଟାସୂତା ଥିଲା । ଏଗୁଡ଼ିକ ଯେ ନୂଆ ଇସ୍କୁଲୁରେ ଛୁଆଙ୍କୁ ବିଦ୍ରୁପର ଶରବ୍ୟ କରାଇବ, ସେ ବିଷୟରେ ବୁଢ଼ା ବାପାଙ୍କର ଆଦୌ କିଛି ଧାରଣା ନ ଥିଲା । କାରଣ ସେ କେବେ ସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢ଼ି ନ ଥିଲେ । ହେଲେ ବାପା ଓ କକେଇ ମାନେ ଇଂରେଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ କିଛି ପାଠ ପଢ଼ି ଥିବାରୁ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ଯେ, ପିଲାଏ ଏପରି କପଡ଼ା ପିନ୍ଧି ଇସ୍କୁଲୁ ଗଲେ ତାଙ୍କ ସହପାଠୀମାନେ ଥଟ୍ଟାଟାହୁଲିରେ ପୋତି ପକାଇବେ । ଏଣୁ ପ୍ରଥମେ ରାମଙ୍କର ଶରୀରକୁ ଅଳଙ୍କାରରହିତ କରାଗଲା । ତାହା ପରେ ପାଳି ପଡ଼ିଲା ଲୁଗାପଟାର । ଆଗରୁ ଘରେ ରାମ ପରିବାରର ଅନ୍ୟ ଛୋଟ ଛୁଆଙ୍କ ପରି ଆଣ୍ଠୁ ଲୁଚୁ ନ ଥିବା ରଙ୍ଗୀନ କସ୍ତା କନା ପିନ୍ଧି ବୁଲୁଥିଲେ । ସେମିତି ଅର୍ଦ୍ଧଲଙ୍ଗୁଳି ହୋଇ ତ ଆଉ ସ୍କୁଲ ଯାଇ ହେବ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଆଣ୍ଠୁ ତଳକୁ ପଡ଼ୁଥିବା ଲୁଗାପଟା ପିନ୍ଧାଇ ଚାଲିଚଳନରେ ରାମଙ୍କୁ ଅଭ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲା । ନ ହେଲେ ଛୁଆଟି ବିଚରା ଖେଳିଲା ବେଳେ କି ଚାଲିଲା ବେଳେ ଛନ୍ଦିରି ମନ୍ଦିରି ହୋଇ ହିନସ୍ତା ହୋଇ ଥାଆନ୍ତେ ଯେ ।

ଇଏତ ଗଲା ଭେକ କଥା । ତାହା ପରେ ଆସିଲା ଇସ୍କୁଲୁ ଯିବା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି । ଜଣେ ଇଂରାଜୀ ଜାଣିଥିବା ଅବଧାନ ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ । ସେ ଆସି ଇସ୍କୁଲୁର ଆବହାୱା ବିଷୟରେ ଚାଟଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେଲେ; କେମିତି ନାଁ ଡାକିଲା ବେଳେ ଠିଆ ହୋଇ ‘ପ୍ରେଜେଣ୍ଟ୍ ସାର୍’ ବୋଲି କହିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ତାହା ଘୋଷାଇ ଦିଆଗଲା; ଆଗରେ ମାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖିଲେ ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଁଇ ନମସ୍କାର କରିବା ବିଧି; ଶୋଷ ଲାଗିଲେ କି ପରିସ୍ରା ମାଡ଼ିଲେ ସାର୍‌ଙ୍କୁ କହି ବାହାରକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ; ଇତ୍ୟାଦି । ବିଦ୍ୟାଳୟର ଏଇ ସଂସ୍କୃତି ଆୟତ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଚାଟଙ୍କୁ ବହୁତ ପରିଶ୍ରମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଜଣେ କର୍ମାଣିଆ ପଣ୍ଡିତ ଆଉ ଜଣେ ଜଉତିଷଙ୍କୁ ଡାକି ଶୁଭ ଦିନ ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ କରାଗଲା ।

ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନରେ ରାମ ଓ ତାଙ୍କ ବଡ଼ କକେଇଙ୍କ ପୁଅ ହୁରୁଷି ଭାଇନା ଜମାଣିଆ ଖାଇବା ପିଇବା ସାରି ସ୍କୁଲରେ ନାଁ ଲେଖାଇବା ପାଇଁ ବାହାରିଲେ । ସାଥିରେ ନିଜେ ବଡ଼ କକେଇ, ଦଦେଇଙ୍କ ପୁଅ ରମାନ୍ନା, କାହ୍ନୁ କକେଇ, ଇଂରେଜିଆ ଅବଧାନ ଓ ମଧୁ ପିଇସା ଆଦି ଥିବାରୁ ନାଁ ଲେଖା ଦଳଟି ଗୋଟିଏ ଶୋଭାଯାତ୍ରାର ରୂପ ନେଲା । ପ୍ରାକ୍ଟିସିଂ ମଡେଲ୍ ଇଂଲିସ୍ ସ୍କୁଲ ଆଡ଼କୁ ଶୁଭ ମୁହୁର୍ତ୍ତରେ ବାହାରିଲା ବେଳକୁ ରମାଙ୍କ ବୋଉ ଚାଟ ଦୁହିଁଙ୍କ ଉପରେ ଅନୁକୁଳ ପାଇଁ ପାଦୁକପାଣି କିଛି ସିଞ୍ଚନ କରିଦେଲେ । ଶୋଭାଯାତ୍ରାଟି ବାମ୍ଫି ସାହି ରାସ୍ତାରେ ତେଲେଙ୍ଗା ବଜାର ଓ ନୃସିଂହନାଥ ମଠ ଦେଇ ସିଧା ଇସ୍କୁଲୁ ହତାରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ସ୍କୁଲର ଚିହ୍ନା ମାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପିଲା ଦୁହିଁଙ୍କର ବହୁତ ଆଦର କଲେ । ସୁରୁଖୁରୁରେ ଦୁହିଁଙ୍କର ସେ ସମୟର ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀରେ ନାଁ ଲେଖା ହୋଇଗଲା । ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଇସ୍କୁଲୁ ଜୀବନ ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏହି ଆଲେଖ୍ୟଟି ପ୍ରଥମେ ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି'ରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଲେଖାଟିର ଉପାଦାନ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର (ଫତୁରାନନ୍ଦ) ଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ମୋ ଫୁଟା ଡଙ୍ଗାର କାହାଣୀ’ର ୨୦୦୮ ମସିହାରେ କଟକର ସୁଧାଂଶୁ ପ୍ରଧାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ତୃତୀୟ ସଂସ୍କରଣରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ । ବହିଟିର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣ ‘ଇଷ୍ଟର୍ଣ୍ଣ ମିଡିଆ’ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୧୯୮୯ ମସିହାରେ ଛପା ଯାଇଥିଲା ।

ଚର୍ଯ୍ୟାଗୀତିକା: ଆଦ୍ୟସ୍ୱର ୮ - କାହ୍ନୁ

ଅନୁସୃଜନ - ଜ୍ୟୋତି ନନ୍ଦ

'ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟୁହ'ର ପ୍ରାରୂପ (୧୫୫୦ ମସିହାର ଆଖପାଖରେ ଅଙ୍କିତ)
ଉତ୍ସ - ମନ୍ତୁଆର ଡ୍ୟୁକ୍‌ମାନଙ୍କର ସ୍କେଚ୍ ବହିରୁ ଆନୀତ (ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍)

ଆଳିକା ମାଳିକା ଓଗାଳେ ପଥ

ତାହା ଦେଖି କାହ୍ନୁ ବିରସ ଚିତ୍ତ ।

କାହ୍ନୁ ବୋଲେ କେଣେ କରିବି ବାସ

ମନ ଜାଣିଥିବା ଲୋକ ଉଦାସ ।

ତିନିକୁ ତିନିହେଁ ନିହାତି ଭିନ୍ନ

କାହ୍ନୁ ନାଁ ଦିଅଇ ଯେ ଭବଚ୍ଛିନ୍ନ ।

ଏଇଲେ ଆସନ୍ତା ଏଇଲେ ନାହିଁଁ

ଏହି ରୂପେ କାହ୍ନୁ ବିମନା ହୋଇ ।

ପାଖେ ଜୀନପୁର ରହିଛି ସତେ

ମୋହାନ୍ଧ କାହ୍ନୁ ତହିଁଁ ଯିବ କେମନ୍ତେ ?

ଗାନ୍ଧୀ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରାର୍ଥନା, 'ଜୀବନର ଯଜ୍ଞେ ଯହିଁ  ହୀନ ଅକିଞ୍ଚନ'

କବି - ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ପଟ୍ଟନାୟକ

ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଓ ସହକର୍ମୀମାନେ ବାସ କରୁଥିବା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାକ ଟଲଷ୍ଟୟ ଫାର୍ମ୍
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ଜୀବନର ଯଜ୍ଞେ ଯହି ହୀନ ଅକିଞ୍ଚନ

ଲଭନ୍ତି ଆହୁତି ତହିଁ ପାରିଛ ଆସନ ।

ହେ ଦରିଦ୍ର ସଖା ନିଖିଳର ରାଜେଶ୍ୱର

କରିବାକୁ ଏ ଜୀବନ ସୁନ୍ଦର ଅମର ।

ବରି ନେଇଅଛ ଆପେ ଦୈନ୍ୟ ନିର୍ଯ୍ୟାତନ

ସହସ୍ର ଲାଞ୍ଛନା ଭୋଗ କ୍ଷତ ଅନଶନ ।

କରିଅଛ ଶୁଭ୍ର ଦେହ ଶୋଣିତ ଆପ୍ଳୁତ

ମାନବ ଗରଳ ବସି କରୁଛ ଅମୃତ ।

ଅଶ୍ରୁ ଅନ୍ତରାଳୁ ତହିଁ ଫୁଟାଉଛ ହାସ

ନିରାଶା ଅନ୍ଧାରୁ ତବ ଆଲୋକ ପ୍ରକାଶ ।

ପ୍ରଭଞ୍ଜନ ଝଞ୍ଜାମେଳେ ହସ ତୁମେ ଶାନ୍ତି

ମୃତ ଜୀବନର ଭସ୍ମେ ଅରବିନ୍ଦ କାନ୍ତି ।

ଦରିଦ୍ରପୁରେ ଗାଉଛ ନିଖିଳର ବ୍ୟଥା

ଭ୍ରାନ୍ତି ଏ ମାନବ ଲାଗି ଏଡ଼ିକି ମମତା ।

ହେ ମୂକ ପାଷାଣ ପ୍ରଭୁ, ଚିର ଅବିଚଳ

ହେ ଲାଞ୍ଛିତ ନିଷ୍ପେଷିତ ହେ ଶିବ ମଙ୍ଗଳ ।

ନତଶିରେ ଶ୍ରୀପୟରେ ମାଗେ ଏହି ଭିକ୍ଷା

ଦିଅ ଦୀନବେଶେ ମୋତେ ଦରିଦ୍ରର ଦୀକ୍ଷା ।