ଟଙ୍କାର ଗୁହାରି

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଭୂପତି ଭୂଷଣ ମୁଖୋପାଧ୍ୟାୟ, ଏମ୍. ଏ, ବି. ଏଲ୍

୧୮୩୫ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ଜାରୀ କରିଥିବା ଟଙ୍କିକିଆ ମୁଦ୍ରା
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ମୋତେ ନ ଚିହ୍ନେ କିଏ ? ମୁଁ ନଥାଏ କୋଉଁଠି ? ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ପିଲା ଜନ୍ମ ହୁଏ ଓ ଲୋକେ ତାକୁ ଦେଖିବାକୁ ଆସନ୍ତି, ତା ହାତରେ ମୋତେ ଗୁଞ୍ଜି ଦେଇ ତା ମୁହଁ ଦେଖନ୍ତି ! ଲୋକେ ମୋତେ ହାର ଗୁନ୍ଥି ପିଲାଙ୍କ ବେକରେ ପିନ୍ଧାନ୍ତି ! ସେହି ଦିନୁ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ମୋର ପ୍ରଥମ ପରିଚୟ । ତା ପରେ ଯେତେବେଳେ ପିଲାଟି ବଢିଯାଏ, ସେତେବେଳେ ମୁଁ ଲୋଡା ହୁଏ ତାର ଦରମା ଦେବାକୁ ! ଯେଉଁ ଭଲ ପିଲାଏ ମନ ଦେଇ ପାଠ ପଢନ୍ତି, ସେମାନେ ମୋତେ ବୃତ୍ତିରୂପେ ପାଆନ୍ତି ! ପଢାପଢି ଶେଷ ହେଲେ ମୋତେ ଖୋଜି ଖୋଜି ସେମାନେ ଏଣେ ତେଣେ ଦଉଡ ଧାପଡ କରନ୍ତି । ମୁଁ ନ ଥିଲେ ଲୋକେ ଖାଇବାକୁପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ରହିବାର ଘର ପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ପିନ୍ଧିବାର ଲୁଗା ଖଣ୍ଡିଏ ପାନ୍ତେ ନାହିଁ, ଦୋକାନୀଠାରୁ ଲୋକେ ଜିନିଷପତ୍ର ପାନ୍ତେ ନାହିଁ । ମୁଁ ନ ଥିଲେ ଚାଷୀର କୋଠିରେ ଧାନ ପୋକ ଲାଗିଯାନ୍ତା, କିନ୍ତୁ ସେ ପିନ୍ଧିବାର ଲୁଗା ପାନ୍ତାନାହିଁ, ଭାତରେ ଲୁଣ ପାନ୍ତା ନାହିଁ, ପିଲାପିଲିଙ୍କର ବିଭାଘର କରିପାରନ୍ତା ନାହିଁ, ହଳ ବଳଦ କିଣି ପାରନ୍ତା ନାହିଁ, ଜମିଦାରଙ୍କୁ ଖଜଣା ଦେଇ ପାରନ୍ତା ନାହିଁ ।

ଯେତେବେଳେ ଆମ ବଂଶକୁ ଲୋକେ ଭଲରୂପେ ଜାଣି ନ ଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଲୋକଙ୍କର କି ଅବସ୍ଥା ହେଉଥିଲା ଶୁଣ । ଗୋଟିଏ ଗାଁରେ ଗୋଟିଏ ଚଷା ଗୋଟିଏ କମାର ଘରକୁ ଗଲା ! ଚଷାର ହଳ କରିବା ଲାଗି ଖଣ୍ଡିଏ ଲଙ୍ଗଳ ଲୁହା ଦରକାର । ସେ କମାରକୁ କହିଲା – “ଭାଇ ! ଖଣ୍ଡେ ଲୁହା ଦେ ।“ କମାର କହିଲା – “ତୋତେ ମୁଁ ଖଣ୍ଡେ ଲୁହା ଦେଲେ ତୁ ମୋତେ କଣ ଦେବୁ !” ଚଷା କହିଲା “ ଆଉ କଣ ଦେବି ଭାଇ ! ଗଉଣିଏ ଧାନ ଦେବି ।“ କମାର କହିଲା – “ମୋର କଣ ଧାନ ନାହିଁ ? ମୋର ତ ଧାନ ଗଦା ସଢି ଯାଉଛି, ତୁ ମୋତେ କଣ ଧାନ ଦେଖାଉଛୁ । ଖଣ୍ଡେ ଲୁଗା ଦେଲେ ମୁଁ ତୋତେ ଗୋଟିଏ ଲୁହା ଦେବି ।“ ଚଷା ତହୁଁ ଗଲା ତନ୍ତି ଘରକୁ । ତନ୍ତି ସେହିପରି କହିଲା – “ମୋର ଧାନ କଣ ହେବ ? ଆଟିଏ ସୂତାଦେଲେ ଖଣ୍ଡେ ଲୁଗା ଦେବି ।“ ଚାଷୀ ବିଚରା କରେ କଣ ? ସେଇ ବାଟରେ ପାଠଶାଳାର ଅବଧାନ ଜଣେ ଯାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଚଷା ଯାଇଁ ସବୁକଥା କହିଲାରୁ ସେ ଆମ ବଂଶର ସନ୍ଧାନ କହିଲେ । ତହୁଁ ଚଷା ବିଚରା ଖୋଜି ଖୋଜି ମୋତେ ଗାଁକୁ ଆଣିଲା ! ମୋତେ ଦେଖିବାକୁ ସ୍ତିରୀ ବାଳକ ବୁଢା ଭେଣ୍ଡିଆ କେତେ ଲୋକ ଜମା ହୋଇ ପଡିଲେ ! କେତେ ଲୋକ ମୋତେ ହାତକୁ ନେଇ ଏ ପାଖ ସେ ପାଖ କରି ଦେଖିଲେ, ମୋର ଶବ୍ଦରେ ମୋହିତ ହୋଇ ମୋତେ ପଥର ଉପରେ ବାଡେଇଲେ, କଚାଡିଲେ । ବାଡିଆ କଚଡାରେ ମୋର ଦେହ ଦରଜ ହେଉଥାଏ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ମୋତେ ବାଡେଇବାରେ ଆନନ୍ଦ ପାଉଥାନ୍ତି । ମୁଁ ଗାଁକୁ ଆସିଲା ଦିନୁ ଗାଁର ଲୋକେ ଭାରି ସୁଖରେ ରହିଲେ । ଚାଷିର କୋଠିର ଧାନ କୁଆଡେ ଉଭେଇ ଗଲା, ତାର ଲଙ୍ଗଳ ଲୁହା ପାଇବାକୁ ତାକୁ ଆଉ ଭାବନା କରିବାକୁ ହେଲାନାହିଁ ; କମାର ମୋ ଅନୁଗ୍ରହରୁ ନୂଆ ଲୁଗା ପିନ୍ଧିଲା ; ତନ୍ତି ସୂତା ଗୋଛା ଗୋଛା ଆଣି ଲୁଗା ବୁଣିବାକୁ ଲାଗିଲା ।

ତୁମ୍ଭେମାନେ ମୋର କ୍ଷମତା କଥା ଶୁଣି ନିଶ୍ଚୟ ମୋର ଜନ୍ମ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିବ । ଭୂଗୋଳରେ ତୁମ୍ଭେମାନେ ଆମେରିକା ଦେଶ କଥା ପଢିଥିବ । ସେହି ଦେଶ ମୋର ଜନ୍ମଭୁମି । ସେତେବେଳେ ମୋର ଚେହେରା ଅନ୍ୟ ରକମ ଥିଲା । ଲୋକେ ସେଠାରୁ ମୋତେ ଖୋଳି ଜାହାଜରେ ଏ ଦେଶକୁ ଆଣିଲେ । ପ୍ରଥମେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ବଡ ପଥର କୋଠା ଭିତରକୁ ନେଇଗଲେ । ସେଠାରେ ଯାଇ ଶୁଣିଲି ସେ ଘରଟାର ନାମ ‘ଟଙ୍କାଶାଳ’ । ଦେଖିଲି, ସେ ଘରେ ଅନେକ କଳ ରହିଛି । ସେ ଘରେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ବଡ ଚୁଲ୍ଲି ଉପରେ ବସାଇଲେ ; ତଳେ ହୁ ହୁ ନିଆଁ ଜଳୁଛି । ଭାରି ଗରମ ; ସେ ଗରମରେ ମୁଁ ତରଳି ଗଲି ! ତାପରେ ମୋତେ ଗୋଟାଏ କଳ ଭିତରକୁ ନେଇ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟି ପକାଇଲେ । ମୋର ଚେହେରା ଏକାବେଳକେ ବଦଳି ଗଲା । ଯେ ଲୋକଟି ମୋତେ ଆଣିଥିଲା, ସେ ଓଜନ କରି ଦେଖିଲା, ଯେତିକି ଓଜନ ମୋର ପୂର୍ବେ ଥିଲା, ସେତିକି ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଜନ । ସେ ଭାରି ଖୁସି ହୋଇ ମୋତେ ଗୋଟାଏ ମୁଣି ଭିତରେ ପୁରାଇ ଘରକୁ ଘେନିଗଲା ।

ତାପରେ ମୁଁ କେତେ ଦେଶ ବୁଲିଲି ! କେତେ ଲୋକଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିଲି ; କେହି ମୋତେ ଦେଖିଲା କ୍ଷଣି ପାକିଟିରେ ପୁରାଇଦିଏ ; କେହି ମୋତେ ପଥରରେ ବାଡେଇ ବାଡେଇ ମୋ ଦେହ ଦରଜ କରିଦିଏ । ଶେଷରେ ଯାଇଁ ପହଞ୍ଚିଲି ଗୋଟିଏ ମୋଟା ଲୋକ ପାଖରେ । ତା ମୁଣ୍ଡରେ ନାକ ଅଗରୁ ବେଣ୍ଚିଯାଏ ତିଳକଚିତା ; ବେକରେ ଗୋଛାଏ ମାଳି ; ପେଟଟି ଗଣେଶ ପେଟ ପରି ଥନ୍ତଲ ପେଟ । ଶୁଣିଲି, ତା ନାଆଁଟି ମହାଜନ ! ସେ ମୋତେ କେତେ ବାଡେଇଲା, କେତେ ପିଟିଲା, ଶେଷରେ ନେଇ ଗୋଟାଏ ବଡ ଲୁହା ସିନ୍ଧୁକ ଭିତରେ କିଟକିଟ ଅନ୍ଧାରରେ ରଖିଲା । ସେଠି କେତେ ଜାତି ଭାଇଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମୋର ଦେଖାହେଲା । କିନ୍ତୁ ସେଠି ବେଶି ଦିନ ରହି ପାରିଲି ନାହିଁ । ମହାଜନ ମୋତେ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଗରିବ ଲୋକକୁ ଦେଲା ! ସେ ମୋତେ ତିନି ମାସ ପରେ ମହାଜନକୁ ଫେରାଇ ଦେଲା । କିନ୍ତୁ ମୋ ସାଙ୍ଗରେ ମୋର ପିଲା କେତୋଟି ମହାଜନ ଘରକୁ ଆସିଲେ !

ଆଜିକାଲି ଆମ ସୃଷ୍ଟି ସରକାରଙ୍କ ହାତରେ । ସରକାର ଦରକାର ବୁଝି ଆମକୁ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

ଏତେ ଦିନ ଯାଏ ଆମ୍ଭେମାନେ ବେଶ ସୁଖରେ ଥିଲୁଁ ; କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ଆମର ନଥିଲା । ସମସ୍ତେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଭାରି ଆଦର କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲା ଆମର ଗୋଟାକେତେ ଶତ୍ରୁ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି । ଖୁବ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲାରୁ ଆମ ଜନ୍ମ ଦେଶରୁ ଆମ ଜାତି ଭାଇମାନେ ଏ ଦେଶକୁ ବେଶି ଆସିପାରିଲେ ନାହିଁ । ସରକାର ବାହାଦୂର ଗୋଟାଏ କୌଶଳ କଲେ । ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ କାଗଜରେ ଲେଖିଦେଲେ –“ଏ କାଗଜଖଣ୍ଡିମାନ ଦେଖାଇବ, ସେ ଟଙ୍କାଟିଏ ପାଇବ, ଅଢେଇ ଟଙ୍କା ପାଇବ ।“ ଏ କାଗଜଟିମାନ ଯହୁଁ ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ ପଡିଲା, ସରକାର ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଆଣି ଗୋଟିଏ ସିନ୍ଧୁକରେ ବନ୍ଦ କରି ରଖିଲେ । ଯେତେବେଳେ କେହି ସେ କାଗଜଖଣ୍ଡମାନ ସରକାରଙ୍କୁ ଦେଲା ଓ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ପାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା କଲା, ସେତେବେଳେ ଆମେ ସେ ସିନ୍ଧୁକରୁ ପୁଣି ବାହାରିଲୁଁ । ଲୋକେ ସେହି କାଗଜ ପାଇ ଭାରି ଖୁସି ; ଆମକୁ କ୍ରମେ ଭୁଲି ଯିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେ କାଗଜ ଓଜନ ହେଲା ନାହିଁ, ତାର ଶବ୍ଦ ବି ନାହିଁ । ପାକିଟି ଭିତରେ ଆମରି ଭଳିଆ ହଜାର ହଜାର କାଗଜ ହୋଇ ରହିଗଲେ କେହି ଜାଣିବେ ନାହିଁ, ଚୋର ଡକାଇତର ଭୟ ନାହିଁ । ଗତ ଦୁଇ ବର୍ଷ ହେଲା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବଳ ହେବାରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣା ଆପଣା କାନମୁଣ୍ଡାଟିମାନ ଆଉଁସି ଚୁପ ହୋଇ ରହିଛୁଁ । 

ବି.ଦ୍ର: ଏହି ଲେଖାଟି ପ୍ରଥମେ ପଞ୍ଚାମୃତ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।