କାଶ୍ମୀରର ବର୍ତ୍ତମାନର ଇତିହାସ

ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ପ୍ରଥମ ରାଜା, ଗୁଲାବ୍ ସିଂହ
 ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍ 

“ଭେଟିବା ପୁନଶ୍ଚ ଆମ୍ଭେ ନଗ୍ର ଶ୍ରୀନଗରେ,

ସୁକ୍ଷେମର ପ୍ରାସାଦର ଦରଜା ପାଖରେ ।

ପୁଷ୍ପିତ ହୋଇବ ହସ୍ତ ମୁଷ୍ଟିବଦ୍ଧ ହୋଇ;

ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଇନିକେ କୁଞ୍ଚିକା ଫେରାଇ,

ଦୃଷ୍ଟିପଥ ଉହାଡ଼ୁ ନ ଯାଆନ୍ତି ଉଭେଇ ।

ପ୍ରବେଶିବା ଶେଷ ବିଶ୍ୱେ ପୁନଶ୍ଚ ଆମ୍ଭର,

ହୋଇଥିଲା ଯାହା ଅଦୃଶ୍ୟ ପ୍ରଥମ ଥର

ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଖଣ୍ଡିତ ନଗରୁ ଆମ୍ଭର ।”

- କାଶ୍ମିରୀ-ଆମେରିକୀୟ କବି, ଆଗା ଶାହିଦ୍ ଅଲି ।

ଏହି ଆଠ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୬ରେ ସୁରକ୍ଷାକର୍ମୀମାନଙ୍କର ଗୁଳିମାଡ଼ରେ (ଅନେକେ ଏହାକୁ ମିଛ ଏନ୍କାଉଣ୍ଟର୍ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କହୁଛନ୍ତି) ହିଜବୁଲ ମୁଜାହିଦ୍ଦିନିର ଏକୋଇଶି ବର୍ଷୀୟ ଅଧିନାୟକ ବୁରହାନ୍ ୱାନି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ । ତାଙ୍କୁ କବର ଦେଲାବେଳେ ଦେଢ଼ଲକ୍ଷରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକେ ଶବ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଯୋଗଦେଲେ । ଏହା ପରେ କାଶ୍ମୀର ଉପତ୍ୟକାରେ ଏକ ଗଣଆନ୍ଦୋଳନ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି ଯାହା ଥମିବାର କୌଣସି ଲକ୍ଷଣ ଏହି ଲେଖାଟି ଲେଖିଲା ବେଳକୁ (ପ୍ରଥମ ଅଗଷ୍ଟ) ଦେଖାଯାଉନାହିଁ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସ୍ୱତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଭାବରେ ଆବାଳବୃଦ୍ଧବନିତା, ଲକ୍ଷଲକ୍ଷ ଲୋକେ ଯୋଗ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ତିରିଶି ବରଷରୁ କମ ବୟସର ପିଲା । ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱର ନଦେଇ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଓ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ପିଡ଼ିପି-ଭାଜପାର ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଚିରାଚରିତ ପଦ୍ଧତିରେ ଲୋକବିରୋଧି ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇ, ଏହି ମୂଳତଃ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି, ଚପାଇଦେବା ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି । 

କାଶ୍ମୀରରେ ଉଭୟ ବର୍ତ୍ତମାନର ଓ ଗତ କେଇ ଦଶନ୍ଧିର ସମସ୍ୟା ଏକ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟା: ଉଗ୍ରବାଦ ସେହି ଅସମାହିତ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ମାତ୍ର । ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶାସନିକ ଏକକ ଭାବରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ଇତିହାସ ଏତେ ପୁରୁଣା ନୁହେଁ । ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ପ୍ରଭୁତ୍ତ୍ୱ ବିସ୍ତାର ପାଇଁ ନାନା ଦେଶୀ ଓ ବିଦେଶୀ ଶକ୍ତିମାନେ ସଙ୍ଘର୍ଷରତ ଥିଲେ । ସବୁଠାରୁ କଡ଼ା ଲଢ଼େଇ ବୋଧେହୁଏ ଇଷ୍ଟ୍ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ଓ ଶିଖ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲା । ୧୮୪୬ ମସିହାରେ ଶିଖ୍ ମାନେ ଇଂରେଜ୍ ମାନଙ୍କ ପାଖରୁ ହାରିଗଲା ପରେ, ତାଙ୍କର ସାମ୍ରାଜ୍ୟରୁ ଅନେକ ଅଂଶର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହରାଇଲେ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଜାମ୍ମୁ, କାଶ୍ମୀର, ଗିଲଗିଟ୍-ବାଲଟିସ୍ଥାନ୍ ଓ ଲଦ୍ଦାଖ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲା । ଏହି ଚାରୋଟି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଡୋଗ୍ରା ବଂଶର ଜଣେ ରାଜପୁତ ଗୁଲାବ ସିଂହ ପଞ୍ଚସ୍ତରୀ ଲକ୍ଷ ନାନକଶାହୀ ଟଙ୍କା ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଦେଇ କିଣିଲେ ଓ ଏକ ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥାପିତ କଲେ ।

ଏହି ରାଜ୍ୟ ଭାରତର ଅନ୍ୟ କରଦ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପରି ନାମକୁ ମାତ୍ର ସ୍ୱାଧୀନ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହା ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର କରଦ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଆୟତନରେ ସର୍ବବୃହତ୍ ତଥା ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହି ରାଜ୍ୟର ଚାରୋଟିଯାକ ଅଞ୍ଚଳ ନିଜ ନିଜର ଇତିହାସ ତଥା ସମାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ । ଜାମ୍ମୁରେ ହିନ୍ଦୁମାନେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ହୋଇଥିଲା ବେଳେ, କଶ୍ମୀରରେ ମୁସଲମାନ ମାନେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ । ଲଦାଖରେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱ ବେଶୀ । ମାତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅନ୍ୟ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀମାନେ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବହୁଳ ଭାବରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅନେକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ରାଜ୍ୟଟି ଗୋଟିଏ ମିନି ଭାରତ ଥିଲା । ଏଠାରେ ଏହା ମଧ୍ୟ କହି ରଖିବା ଉଚିତ ହେବ ଯେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହରୁଙ୍କର ପରିବାର ମୂଳତଃ କାଶ୍ମୀରର ବାସିନ୍ଦା ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ ପାଇଁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ବ୍ରିଟିଶ୍ ଭାରତୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଯେ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବ, ଏହା ଘୋଷଣା ହେବା ପରେ, ଅନେକ ରାଜାମାନଙ୍କ ପରି ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ତତ୍କାଳିନ ରାଜା ହରି ସିଂହ, ସ୍ୱାଧୀନତାର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ଶେଖ୍ ମୁହମ୍ମଦ୍ ଅବ୍ଦୁଲ୍ଲାଙ୍କର ନେତୃତ୍ତ୍ୱରେ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ମଧ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ଟେକି ସାରିଥିଲା । ଶେଖ୍ ଅବ୍ଦୁଲ୍ଲା ମୂଳତଃ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ସ୍ୱାଧୀନ କାଶ୍ମୀରର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁଥିଲେ । ହେଲେ ପାକିସ୍ଥାନ ସ୍ଥାପିତ ହେବ ବୋଲି ସମ୍ଭାବନା ବଢ଼ି ଚାଲିଛି ଜଣା ପଡ଼ିବା ପରେ, ଯଦି କାଶ୍ମୀର ସ୍ୱାଧୀନ ହୋଇନପାରିଲା, ତାହାହେଲେ, ସେ ପାକିସ୍ଥାନ ନୁହେଁ, ବରଂ ଭାରତରେ ରାଜ୍ୟର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ।

ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ଥାନ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ପରେ, ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର୍ ରାଜ୍ୟ, ପାକିସ୍ଥାନ୍ ରୁ ପାକିସ୍ଥାନୀ ସେନା ଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥିତ ଏକ ଆଦିବାସୀ ଦଳ ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରମଣର ଶୀକାର ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଆକ୍ରମଣକୁ ନିଜେ ସମ୍ଭାଳି ନ ପାରି, ଅକ୍ଟୋବର ୨୬, ୧୯୪୭ ମସିହାରେ କାଶ୍ମୀରର ମହାରାଜା ହରି ସିଂହ ଭାରତ ସହିତ ମିଶି ଯିବା ପାଇଁ ଚୁକ୍ତିପତ୍ର ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲେ । ଭାରତ ସହ ମିଶ୍ରଣ ପରେ ଭାରତୀୟ ସେନା ଏହି ଆଦିବାସୀ ଦଳ ଓ ପାକିସ୍ତାନୀ ସେନା ସହିତ ୧୯୪୮ ମସିହାର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢ଼ିଲେ । ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଭାରତ ମିଳିତ ଜାତିସଂଙ୍ଘକୁ ଏହି ସମସ୍ୟା ନେଇ ଫେରାଦ ହେବାକୁ ଗଲା । ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଙ୍ଘରେ ପାରିତ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁସାରେ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ରାଜନୈତିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ସେଠାରେ ଏକ ଗଣଭୋଟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାକୁ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହି ଗଣଭୋଟର ପ୍ରଥମ ସର୍ତ୍ତ ଥିଲା ଯେ ପ୍ରଥମେ ପାକିସ୍ଥାନ କାଶ୍ମୀରରୁ ସେନା ଓହରାଇବ । ତାହା ପରେ ଯାଇଁ ଭାରତ ସେଠାରୁ ସେନା ହଟାଇବ । ତାହା ପରେ ମିଳିତ ଜାତିସଙ୍ଘର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଗଣଭୋଟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ । ପ୍ରଥମ ଭାରତ-ପାକିସ୍ଥାନ ଯୁଦ୍ଧ, ଯାହା କାଶ୍ମୀର ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଘଟିଥିଲା, ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଙ୍ଘର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଯୋଗୁଁ ବନ୍ଦ ହେଲା । ଯୁଦ୍ଧବିରତି ସମୟରେ ଉଭୟ ଦେଶର ସେନାମାନଙ୍କର ଅବସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ଗାର କଟାଗଲା (ଓ କାଶ୍ମୀରର ବିଭାଜନ ହେଲା) ତାହାକୁ ଆମେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏଲ୍.ଓ.ସି. ବା ଲାଇନ୍ ଅଫ୍ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ଭାବରେ ଜାଣୁ । ୧୯୪୮ ମସିହା ପରେ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ଥାନ କାଶ୍ମୀରକୁ ନେଇ ଆହୁରି ଅନେକ ଥର ଲଢ଼ି ସାରିଛନ୍ତି । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ୧୯୬୫ ର ଯୁଦ୍ଧ ତଥା ୧୯୯୯ ମସିହାର କାର୍ଗିଲ୍ ଯୁଦ୍ଧ ଅନ୍ୟତମ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତର ଅଧିକାରରେ କାଶ୍ମୀର୍ ଉପତ୍ୟକା, ଲଦ୍ଦାଖ୍ ଓ ଜାମ୍ମୁ ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା ବେଳେ, ପାକିସ୍ଥାନ୍ ଓ ଚୀନ୍ ଅଧୀନରେ ପ୍ରାକ୍ତନ ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟର ବାକିତକ ଅଞ୍ଚଳ ଅଛି ।

ଭାରତର କାଶ୍ମୀର୍ ସମସ୍ୟାର ରାଜନୈତିକ ଦିଗ ପ୍ରତି ଅବହେଳା ଆଜି ନୂଆ ନୁହେଁ । କାଶ୍ମୀର ଯେବେ ଭାରତରେ ମିଶିଲା, ସେତେବେଳେ ଯେଉଁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରାଯାଇଥିଲା, ତାହା ଅନୁସାରେ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରକୁ ଅନେକ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ ମିଳିଥିଲା । ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଅଧିନରେ କେବଳ ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଦୂରସଞ୍ଚାର ତଥା ବିଦେଶନୀତି ରହିଥିଲା । ବାକିସବୁ ବିଷୟ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଅଧିନରେ ରହିଥିଲା । ମାତ୍ର ୧୯୫୩ ମସିହାରେ କାଶ୍ମୀରର ସ୍ୱାଧୀନତା ବିଷୟରେ ଶେଖ୍ ଅବ୍ଦୁଲ୍ଲା କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିବାରୁ ତଥା ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ମୌଳିକ ଭୁସଂସ୍କାର ଲାଗୁ କରିବାରୁ ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ତାଙ୍କୁ ଜେଲ୍ ରେ ଭର୍ତ୍ତି କରିଦେଲେ । ଏହା ପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଅଦୂରଦର୍ଶୀ ଦଖଲଅନ୍ଦାଜି ଯୋଗୁଁ କାଶ୍ମୀର ନିଜର ସ୍ୱାୟତ୍ତତା ଧୀରେଧୀରେ ହରାଇ ବସିଲା । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର କାନ୍ଧରେ ଚଢ଼ି ନାନା କୁଜିନେତା ସରକାର ଗଢ଼ିଲେ । ଶେଖ୍ ଅବ୍ଦୁଲ୍ଲା କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ ସମୟ ଜେଲ୍ ରେ କଟାଇଲେ । ନିଜ ଜୀବନର ଶେଷ ଭାଗରେ ସେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କର ସହ ରାଜିନାମା କରି କାଶ୍ମିରୀ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଦାବୀ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଓ ପୁଣି ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟର ମୂଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ୧୯୮୨ ମସିହାରେ ନିଜର ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାସନ କଲେ । କାଶ୍ମୀର ଭାରତର ଅଂଶ ବନିସାରିଲା ପରେ ୧୯୮୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟତଃ ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ନିର୍ବାଚନରେ ହେରଫେର ହୋଇଥିବାର ଅଭିଯୋଗ ହୋଇଆସିଛି । ଅନେକ ନିରପେକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ଏହି ଅଭିଯୋଗ ଗୁଡ଼ିକରେ ଅନେକ ସତ୍ୟତା ରହିଛି । ମାତ୍ର ୧୯୯୬ ମସିହା ପରଠାରୁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ବୋଲି ଅଧିକାଂଶ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କର ମତ ।

କେନ୍ଦ୍ରିୟ ସ୍ତରରେ କଙ୍ଗ୍ରେସ୍ ସରକାର, ୧୯୮୭ ମସିହାର ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନରେ ବଡ଼ ଧରଣର ହେରଫେର କରାଇ ନ୍ୟାସନାଲ୍ କନ୍ଫରେନ୍ସ୍ କୁ ଜିତାଇବା ପାଇଁ ଚକ୍ରାନ୍ତ କରିଥିଲା ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ ହୁଏ । ଏହାର କୌଣସି ମିମାଂସା କରାଗଲା ନାହିଁ । ଅନେକ ଲୋକଙ୍କର ମତରେ ଏହାହିଁ କାଶ୍ମୀରରେ ୧୯୮୯-୯୦ ଠାରୁ ଉଗ୍ରବାଦ ତଥା ବିଚ୍ଛିନତାବାଦ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିବାର ମୂଳ କାରଣ ଏହି ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ସରକାର କରିପାରିଲେ ନାହିଁ । ଏଣୁକରି ଜନଅସନ୍ତୋଷ ବଢ଼ିଚାଲିଲା । ସରକାରଙ୍କର ମାତ୍ରାଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ନୀରିହ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ ।

ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କୁ ସରକାର ଉଗ୍ରବାଦୀ ନାଁରେ ଗିରଫ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲା । ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ୨୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୯୦ରେ, ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରତିବାଦ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଗାୱାକଡ଼ାଲ୍ ଠାରେ ଏକ ଗଣହତ୍ୟା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଲା । ଏଥିରେ ପଚାଶରୁ ଅଧିକ ନୀରିହ ଲୋକ ସରକାରୀ ଗୁଳିମାଡ଼ରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ । ଗଣଭୋଟ ଦାବି କରି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜନତା ଉପରେ ସରକାର ଗୁଳିଚଳାଇବାରୁ ୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୯୦ ନବେରେ ଜକୁରା ଓ ଟେଙ୍ଗପୁରା ଗଣହତ୍ୟାରେ ୩୩ ଜଣ ସାଧାରଣ ଜନତା ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ ତଥା ୪୭ ଜଣ ଆଘାତପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ । ମାନବ ଅଧିକାର ସଂସ୍ଥା ଆମ୍ନେଷ୍ଟି ଇଣ୍ଟର୍ନ୍ୟାସନାଲ୍ ଅନୁସାରେ ୨୨ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୩ରେ ବିଜବେହାରା ଓ ଶ୍ରୀନଗର ଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଗଣହତ୍ୟାରେ ୫୧ ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ମଲେ ତଥା ୨୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଖଣ୍ଡିଆ ଖାବରା ହୋଇଥିଲେ ।

ଏହିପରି ଗଣହତ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ଛଡ଼ା, ୧୯୯୦ରେ କାଶ୍ମୀରରେ ଲାଗୁହୋଇଥିବା ଆଫ୍ସା (ଆର୍ମ଼ଡ଼୍ ଫୋର୍ସେସ୍ ସ୍ପେସାଲ୍ ପାୱାର୍ସ୍ ଆକ୍ଟ୍) ଯୋଗୁଁ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କର ମାନବାଧିକାରର ଘୋର ହନନ ହୋଇଛି । କାଶ୍ମୀରରେ ମାନବ ଅଧିକାରର ହନନରେ ଉଗ୍ରବାଦୀମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ଭୂମିକା ରହିଛି । ଉଗ୍ରପନ୍ଥୀମାନଙ୍କର ଧମକ ଓ ହତ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ଲକ୍ଷାଧିକ କାଶ୍ମୀର ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବାସ୍ତୁହରା ହେବାକୁ ପଡ଼ିଛି । ଏହା ଛଡ଼ା କାଶ୍ମୀରରେ ଶହଶହ ସଂଖ୍ୟାରେ ସାଧାରଣ ମୁସଲିମ୍ ମାନଙ୍କ ହତ୍ୟାରେ ମଧ୍ୟ ଉଗ୍ରବାଦୀମାନଙ୍କ ହାତ ରହିଛି । ମାତ୍ର ଅନେକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରାୟୋଜିତ ସନ୍ତ୍ରାସ ଅନ୍ୟ ସବୁକିଛିକୁ ବଳିଯାଇଛି ।

କାଶ୍ମୀର୍ ର ସାଧାରଣ ଜନସାଧାରଣ ଯେ ଏ ସବୁକୁ ନୀରବରେ ସହି ଯାଇଛନ୍ତି, ତାହା ନୁହେଁ । ୨୦୦୮ ମସିହାରେ ଅମରନାଥ ମନ୍ଦିରର ପରିଚାଳନା ବୋଡ଼୍ କୁ ଶହେ ଏକର ଜମି ହସ୍ତାନ୍ତରକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦେଖାଦେଲା, ସେଥିରେ ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ବୋଲି ଅନେକ ରିପୋଟ୍ ରୁ ଜଣାଯାଏ । ଏହି ନୀରିହ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉପରେ ପୋଲିସି ଓ ସୁରକ୍ଷାବଳର ମାତ୍ରାଧିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯୋଗୁଁ ଚାଳିଶିରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ । ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ସୋପିଆଁ ଜିଲ୍ଲାରେ ଦୁଇଜଣ ମହିଳାଙ୍କର ଧର୍ଷଣ ଓ ହତ୍ୟା ପରେ ଏହା ଅଭିଯୋଗ ଉଠିଲା ଯେ ଏହା ପଛରେ ସୁରକ୍ଷାବଳଙ୍କର ହାତ ଅଛି । ସରକାର ନ୍ୟାୟ ଯୋଗାଇବାରୁ ବିଫଳ ହେବାରୁ ତଥା ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସମ୍ଭାଳି ନପାରିବାରୁ ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ସପ୍ତାହ ସପ୍ତାହ ବ୍ୟାପି କର୍ଫ୍ୟୁ ଜାରିକରାଗଲା ଓ ଅନେକ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ ଓ ଖଣ୍ଡିଆଖାବରା ହେଲେ । ୨୦୧୦ ମସିହାରେ ମାନବ ଅଧିକାର ହନନ, ପ୍ରକୃତ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅଭାବ ତଥା ସାଧାରଣ ଜନଅସନ୍ତୋଷ ଯୋଗୁଁ ପୁଣି ଥରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଲା । ସରକାରୀ ଗୁଳି ମାଡ଼ରେ ପୁଣି ଶତାଧିକ ନୀରିହ ଜନତା ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ । ଏହି ବର୍ଷର ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଯାହା ସବୁ ଘଟିଗଲା ତଥା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାହା ଚାଲିଛି, ତାହା ଏହି ଶୃଙ୍ଖଳର ଏକ ଅଂଶ ମାତ୍ର ।

କାଶ୍ମୀରର ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାକୁ ସରକାର ମୂଳତଃ ଏକ ସାମରିକ ବା ଆଇନି ଶୃଙ୍ଖଳା ସମସ୍ୟା ଭାବରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ମନୋଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିନାହିଁ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଭାରତ ସରକାର କାଶ୍ମୀର ବିଷୟରେ ପାକିସ୍ଥାନ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ଥର ରାଜି ହୋଇଛନ୍ତି । ମାତ୍ର କାଶ୍ମିରୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ କେବେ କୌଣସି ନିଷ୍ଠାବାନ ଉଦ୍ୟମ କରିନାହାନ୍ତି । ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଏହାର କଳାକାରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୋଧେହୁଏ ପାକିସ୍ଥାନୀମାନେ ମଣିଷ, ମାତ୍ର କାଶ୍ମିରୀମାନେ ମଣିଷ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । କାଶ୍ମିର୍ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ସରକାର ସବୁ ବର୍ଗର କାଶ୍ମିରୀମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିବା ଦରକାର । ଆଲୋଚନାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ସରକାର ନୁହେଁ, ଲୋକେ ସ୍ଥିର କରିବା ଉଚିତ । ନିଷ୍ଠାର ସହ ଆଲୋଚନା ହେଲେ, ଲୋକମାନଙ୍କର ଅଧିକାରକୁ ସମ୍ମାନ କରାଗଲେ, ଅତ୍ୟଧିକ ପରିମାଣର ସୁରକ୍ଷାବଳକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଗଲେ ତଥା ଦୋଷୀମାନଙ୍କୁ (ସେ ସୁରକ୍ଷାବଳର ଅଧିକାରୀ ହୁଅନ୍ତୁ ବା ନେତା) ଦଣ୍ଡ ଦିଆଗଲେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନର ବାଟ ମନକୁମନ ଫିଟିବ । ଅନେକ ସମୟରେ ନିଆଁ ଲିଭାଇବା ପାଇଁ ପାଣି ଢ଼ାଳିବା ଦରକାର ହୁଏନି । ଖାଲି ଚୁଲିରୁ ଜାଳ କାଢ଼ିଦେଲେ ଯାଏ ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା ସମଦୃଷ୍ଟିର ସଦ୍ୟତମ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ଲେଖାଟିର କିଛି ଅଂଶ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜ ‘ସମାଜ’ର ୨୨ ଜୁଲାଇ ସଂଖ୍ୟାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।