ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ : କଅଣ ଓ କାହିଁକି

ରୁଷ ଦେଶର ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼
ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନ୍ସ୍

ପାଖାପାଖି ଗତ ଦେଢ଼ ବର୍ଷ ହେଲାଣି, ‘ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼’ ଶୀର୍ଷକ ଏହି ସ୍ତମ୍ଭରେ ସମଦୃଷ୍ଟି ପତ୍ରିକାରେ କିଛି ଲେଖା ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । କିଛି ପାଠକ ଏହି ଲେଖକକୁ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଓ ଔଚିତ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଛନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ କିଛି ଚିନ୍ତକ ଏହି ଅଧମକୁ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ଉପରଠାଉରିଆ (ଇଂରାଜୀରେ ‘ସୁପରଫିସିଆଲ’) ହେଉଛି । ଆହୁରି ଗଭୀର ହେବାର କଥା ବୋଲି । ଏଥର ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ଟିଏ ନ ପଠାଇ, ଏଇ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ କିଛି ଏଠାରେ କହିବା ଉଚିତ ମନେ କରୁଛି ।

‘ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼’ ଶୀର୍ଷକର ପ୍ରଥମ ଲେଖାଟି ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ୨୦୧୫ ମସିହାର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ, ପତ୍ରିକାର ଦଶମ ଭାଗର ଷଷ୍ଠ ସଙ୍ଖ୍ୟାରେ । ଯୋଡ଼ିଏ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଛପାଯାଇଥିଲା ସେଥର । ଗୋଟିଏ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ ଥିଲା ଗତ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରଥମ ତୃତୀୟାଂଶରେ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜର ହଷ୍ଟେଲରେ ଖାଇବା ପିଇବା ବିଷୟରେ । ଅନ୍ୟ ଲେଖାଟି ଥିଲା ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆଦ୍ୟ ଭାଗରେ ବାରିପଦାରେ ମୟୁରଭଞ୍ଜର ରାଜ ପରିବାର ଆୟୋଜନ କରିଥିବା ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭୋଜନ ବିଷୟକ । ଦୁଇଟି ଯାକ ଗାଳ୍ପିକ ଓ ରସିକ ବସନ୍ତ ଶତପଥୀଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ମନେ ପଡ଼େ’ରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ ହୋଇଥିଲା । କେବଳ ଏହି ଲେଖା ଯୋଡ଼ିକ ନୁହେଁ, ଯାହା କିଛି ବି ଏହି ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି, ତାହା କୌଣସି ନା କୌଣସି ଆତ୍ମଜୀବନୀ କିମ୍ବା ସ୍ମୃତିଚାରଣମୁଳକ ଲେଖା ବା ବହିରୁ ହିଁ ସଙ୍ଗୃହିତ ହୋଇଛି ।

ସଙ୍ଗୃହିତ ହୋଇଥିବାର ମାନେ ହେଲା ଯେ, ଏହା ଆତ୍ମଜୀବନୀମୁଳକ ଲେଖାରୁ ସିଧାସଳଖ ଉଦ୍ଧୃତ ନୁହେଁ । ଲେଖାଗୁଡ଼ିକରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ ବିଷୟ ଓ ଘଟଣାମାନ ଅନେକ ସମୟରେ ଏହି ବହି ସବୁରେ ବିଛାଡ଼ି ହୋଇ ପଡ଼ିଛି । ଧରନ୍ତୁ ଗତ ଥର ସମଦୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ‘ପାଣିରେ ପାଣିରେ ପାଣିରେ ପାଣି’ ଶୀର୍ଷକ ଲେଖାଟିକୁ ନେବା । ଏହା ଗାନ୍ଧିବାଦୀ କର୍ମୀ ଶରତ ମହାରଣାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀର ପ୍ରଥମ ଭାଗରୁ ଆହରିତ । ଏଥିରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପୂର୍ବର ରେମୁଣା ଅଞ୍ଚଳରେ ପିଇବା ପାଣି ଯୋଗାଡ଼ କରିବାର ବିଭିନ୍ନ ବାଟ ଓ ତଜ୍ଜନିତ ଜଳକଷ୍ଟ, ବହିଟିରେ ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ନାହିଁ । ବହିଟିର ଅନେକ ଯାଗାରେ ଛିଞ୍ଚାଡ଼ି ହୋଇ ଏହି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ଅଛି । ଏହା ଛଡ଼ା ଲେଖାଟିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଭାଷା ଶରତ ମହାରଣାଙ୍କର ନୁହେଁ, ଏ ଅଧମର । ଏହା ‘ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼’ର ଅନ୍ୟ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ । ନିଜର ଲେଖା ଅନ୍ୟର ନାମରେ ଚଳାଇବା ମିଥ୍ୟାଚାର ହେବ ବୋଲି ଖାଲି ଲେଖକର ନାମ ଲେଖା ତଳେ ଦେବା କଥା । କାରଣ ଭାଷା ଓ ସଂରଚନା ଏହି ଲେଖକର ହେଲେ ମଧ୍ୟ, ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଆତ୍ଜଜୀବନୀ ଲେଖକମାନଙ୍କର ।

ଯଦି ଆପଣମାନଙ୍କ ଭିତରୁ କେହି ଏହି ସ୍ତମ୍ଭଟିର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକୁ ଟିକିଏ ନିରିଖେଇକରି ଦେଖିଥିବେ, ତାହା ହେଲେ ଏହା ଆପଣଙ୍କ ନଜରକୁ ଆସିଥିବ ଯେ କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ହିଁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଚରିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଓଡ଼ିଶା ଭିତରେ ଓ ବାହାରେ ଯାତାୟତ ଓ ଗମନାଗମନ, ଖାଇବା ପିଇବା, ନିଶା ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର, ପାଠ ପଢ଼ାର ଅନୁଭୂତି, ଦଳିତ ଜନଜୀବନ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜାତିର ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି । ବଡ଼ ଲୋକଙ୍କର ମୂର୍ଖାମି ଓ ତଥାକଥିତ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣାବଳୀର ହାଉଯାଉ ସତ୍ତ୍ୱେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ତ ଏହି ସବୁ ସାଧାରଣ ଜିନିଷକୁ ନେଇ ଗଢ଼ା । ନୋଟବନ୍ଦୀ ଯୋଗୁଁ ନଗଦ ଟଙ୍କା ପାଇଁ ଦିନସାରା ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ରେ ବିତାଇ ସାରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ସନ୍ଧ୍ୟା ବେଳେ ତ ଭାଙ୍ଗୁଆଙ୍କୁ ଭାଙ୍ଗ ଲୋଡ଼ା । ଦେଶରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଆତତାୟୀର ଗୁଳିମାଡ଼ରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ ମଧ୍ୟ, ରାତିରେ ତ ଖାଇବା ପାଇଁ ସନ୍ତୁଳାରେ ପକାଇବା ପାଇଁ ଆଳୁ, ବାଇଗଣ ଦରକାର । ଅର୍ଥାତ, ଆମର ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ବଡ଼ ବଡ଼ ଘଟଣାବଳୀର ସନ୍ଧିରେ ହିଁ ଚାଲିଥାଏ, ଠିକ ଭଙ୍ଗା ମନ୍ଦିରର ପଥର ସନ୍ଧିର ଓସ୍ତ ଗଛ ପରି । ଆଉ ଯଦି ଆମେ ଲୋକଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଖିବା, ତାହାହେଲେ ଡ଼ାଲିଚାଉଳର ଦୈନନ୍ଦିନତା ହିଁ ଆମର ଅସଲ ପୁରାଣ ।

ଏହି କଥାର ଯଥାର୍ଥ୍ୟ ବିବେଚନା ପାଇଁ ତାତ୍ତ୍ୱିକ ସାଜସରଞ୍ଜାମ ନିମନ୍ତେ ଜେସୁଇଟ୍ ସନ୍ୟାସୀ ଓ ଫରାସୀ ତତ୍ତ୍ୱବିଦ ମିସେଲ ଦି ସର୍ତୁଙ୍କର ‘ଦି ପ୍ରାକ୍ଟି,ସ୍ ଅଫ୍ ଏଭ୍ରିଡେ ଲାଇଫ୍’ ଦେଖାଯାଇ ପାରେ । ଏହି ବହିରେ ଦି ସର୍ତୁଙ୍କର ବକ୍ତବ୍ୟ ଥିଲା ଏହିକି ଯେ, ଆମେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖାଲି ଉତ୍ପାଦନର ବର୍ଣ୍ଣନାଟିମାନ ଦେଇ ଆସିଛୁ । ହେଲେ ଆମେ ଯେମିତି ବଞ୍ଚୁ, ଜୀବନ ଖାଲି ଉତ୍ପାଦନ ଚାରିପଟେ ଘୁରିବୁଲେ, ତାହା ନୁହେଁ । ଜୀବନ ଯେତିକିଟା ଉତ୍ପାଦନ ବିଷୟରେ, ତାହା ସେତିକିଟା ବ୍ୟବହାର ଓ ଉପଭୋଗ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ । ଏଣୁ ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟାକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେଲେ ଆମକୁ ବ୍ୟବହାର ଓ ଉପଭୋଗକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ତେଣୁ ଦି ସର୍ତୁଙ୍କର ଉପଦେଶ ମାନି, ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ବିଷୟରେ, ଏଥିରେ ହେଉଥିବା ସାଧାରଣ ଓ ଅସାଧାରଣ ଜିନିଷର ଭୋଗ ଓ ବ୍ୟବହାର ବିଷୟରେ । ମାତ୍ର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ଦୈନନ୍ଦିନ ସାଧାରଣ ଜୀବନ ବିଷୟରେ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସିଧାସଳଖ ଭାବରେ ସାମାଜିକ ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ଗତ ତିନି ଚାରି ଦଶନ୍ଧି ଧରି ମାନବ ବିଜ୍ଞାନର ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ଭାବରେ ଇତିହାସ ଓ ଇତିହାସଚର୍ଯ୍ୟାକୁ ନେଇ ଅନେକ ଆଲୋଚନା ଓ ବିବାଦ ଦେଖାଦେଇଛି । ସେ ମଧ୍ୟରୁ କିଛି ଆଖ୍ୟାନ-ମୁଳକ ଓ ତତ୍ତ୍ୱଭିତ୍ତିକ ଇତିହାସ ଲେଖା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିରୋଧାଭାଷ ବିଷୟରେ । ହେଲେ ଇତିହାସ ଆଖ୍ୟାନ ହେଉ କି ତତ୍ତ୍ୱ, ଏହା ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ବିଷୟଟିର ସମାଲୋଚନା ଦେଖାଦେଇଛି । କିଛି ତତ୍ତ୍ୱବିଦ ଇତିହାସକୁ ଔପନିବେଶବାଦର କ୍ରୀଡ଼ାନକ ବୋଲି ଚର୍ଚ୍ଚା କରିଛନ୍ତି । ତ ଆଉ କିଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ବିକାଶବାଦର ଭୋଗବାଦୀ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାରରେ ଇତିହାସର ଭୂମିକା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି ।

ଏ ଲେଖକ ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ଭାବରେ ଇତିହାସ ବିଷୟରେ ଏହି ସବୁ ସମାଲୋଚନା ସହିତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସହମତ ନୁହେଁ । ହେଲେ ଏହି ସବୁ କ୍ରିଟିକ୍ ପରେ, ଆଉ ପୁରୁଣା, ଗତାନୁଗତିକ ଭାବରେ ଆଖ୍ୟାନ-ମୁଳକ ଇତିହାସ ରଚନା, କିମ୍ବା ସରଳ-ରୈଖିକ କାଳଗଣଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ ବିକାଶର ତତ୍ତ୍ୱ ବଖାଣୁଥିବା ଇତିହାସ ଲେଖିବା ଆଉ ବୌଦ୍ଧିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏତେଟା ସତ୍ୟବଦ୍ଧ ନୁହେଁ । ଐତିହାସିକ ଆଖ୍ୟାନର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଭାବ ହେଲା ଏହାର ସାମଗ୍ରିକତା । ଅତୀତରୁ ପୋଷ୍ଟକାର୍ଡ଼ର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ଏହି ସାମଗ୍ରିକତାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦିଅନ୍ତି । ସାମଗ୍ରିକ ସାମାଜିକ ଇତିହାସ କିଛି ଅଛି ବୋଲି ଧରି ନ ନେଇ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ଖଣ୍ଡର ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟର – ସେ ଦୋରା ଜାତିର ବାହାଘର ଭୋଜିର ବୃତ୍ତାନ୍ତ ହେଉ, କିମ୍ବା ଅଶୀ ବର୍ଷ ତଳେ କଟକରୁ ଆଠମଲ୍ଲିକ ଯିବାର ଉପାୟ ହେଉ – କେତେକ ଉପରଠାଉରିଆ କିଛି ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ।

ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସମାଜ ଚର୍ଚ୍ଚା ଓ ତତ୍ତ୍ୱଜଗତ ପୃଷ୍ଠ (ସରଫେସ୍) ଓ ଭିତର (ଡେପଥ୍) ଭିତରେ ଏକ ବିଭାଜିକା ରେଖା ଟାଣେ ତଥା ଏହି ଦୁଇଟି ଭିତରେ ତଥାକଥିତ ଗଭୀରତାର ଜିନିଷକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱ ଦିଏ । ଭାରତ ଭଳି ଦେଶରେ ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ବିଷୟରେ କାମ କରୁଥିବା ଆମ ଭଳି ଲୋକଙ୍କୁ ଏହି ବିଭାଜନରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱକୁ ଯାଇ ଆମର ସମାଜ ବିଷୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ହେଲେ ତାହା ପୂର୍ବରୁ ଆମକୁ ପୃଷ୍ଠ ବା ସରଫେସ୍ ବିଷୟରେ କିଛି ବର୍ଣ୍ଣନାର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ପଡ଼ିବ । ଏପରି ବର୍ଣ୍ଣନାଗୁଡ଼ିକ ଉପରଠାଉରିଆ ହେବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ । କାରଣ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଧୋତି ପିନ୍ଧାର ଫେସନ ଓ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହେବାର ସମୟ ଆଦି ‘ଉପର’ର ଜିନିଷ ବିଷୟରେ । ତାହା ପରେ ଯାଇଁ ‘ଉପର’ର ଜିନିଷ ବିଷୟରେ ‘ଗଭୀର’ ଚର୍ଚ୍ଚା ହୋଇପାରିବ ।

ଏହା ଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବନୀ ସାହିତ୍ୟ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ବହୁତ କମ । ଜୀବନୀ ସାହିତ୍ୟକୁ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ଧରି ଆମର ଅତୀତର ସାମାଜିକତା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିବାର ଚେଷ୍ଟା ବି ପ୍ରାୟ ହୋଇ ନାହିଁ କହିଲେ ଚଳେ । ଯଦି ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ଦ୍ୱାରା ଆଉ କିଛି ନ ହୋଇ ଖାଲି କିଛି ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଓ ସ୍ମୃତି କଥା ପ୍ରତି କେତେକ ନୂଆ ଓ ପୁରୁଣା ପାଠକଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷିତ ହେଲା, ତାହା ହେଲେ ଏ ଅଧମ କରୁଥିବା ଯତକିଞ୍ଚିତ ଶ୍ରମ ସାର୍ଥକ ହେଲା ବୋଲି ଭାବିବ ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି ପାକ୍ଷିକ ପତ୍ରିକା 'ସମଦୃଷ୍ଟି'ର  ୧୧ ଖଣ୍ଡର ୨୨ତମ ସଂଖ୍ୟାରେ ୨୦୧୭ ମସିହାର ମଇ ମାସରେ ଛପାଯାଇଥିଲା ।