ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀର ସଙ୍ଗଟ - ୪

ଲେଖକ - କିଶନ ପଟ୍ଟନାୟକ

କପିରାଇଟ୍ - ବାଣୀମଞ୍ଜରୀ ଦାସ 

ଫଟୋ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍ - ୱିକିମିଡ଼ିଆ କମନସ୍ 

ସାଧାରଣ ଲୋକ ଯାହା ହେଲେ ବି ଅତି କମ୍ ରେ ମଣିଷ । ତାହାର ସମ୍ପର୍କ, ତାକୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ଛୁଇଁଲା ପରି କଳା ଦ୍ୱାରା, ସାହିତ୍ୟ ଦ୍ୱାରା, ବିଜ୍ଞାନ ଦ୍ୱାରା, ଅର୍ଥନୀତି ଓ ରାଜନୀତି ଦ୍ୱାରା, ସେ ଅବଶ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ଯେ ସବୁ ରକମର ଶ୍ରେଷ୍ଠକଳା ଓ ଥିଓରୀକୁ ବୁଝିବ ତାହା ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ଜୀବନ ସଙ୍ଗରେ ଗଭୀର ଓ ନିବିଡ଼ ଅନୁଭୂତିର ସମ୍ପର୍କ ରଖି ଯେଉଁ ମନନ, କଳ୍ପନା ବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହେବ ତାହାର ବୋଧଗମ୍ୟତା ଅବଶ୍ୟ କିଛି ସମୟ ପରେ ସାଧାରଣ ମନକୁ ବିଭିନ୍ନ ବାଟରେ ଭେଦିଯାଏ । ଏପରି ଅଧିକାଂଶ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଏଭଳି ଏକ ମାନସିକ ଆକର୍ଷଣ ଥାଏ ଯେ ସାଧାରଣ ବୁଦ୍ଧି ତାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନକରି ପାରି ସୁଦ୍ଧା ତାହା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇପଡ଼େ । ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀର କାର୍ଯ୍ୟ, ସୃଷ୍ଟି ବା ପରିଶ୍ରମ ଯଦି ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଦୃତ ନୁହେଁ, ତାହାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ସେ ମଣିଷ ଜୀବନ ସାଙ୍ଗରେ ସ୍ୱାଭାବିକ ଓ ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ରଖିପାରି ନାହିଁ ।

ଅର୍ଥନୀତି, ସାମାଜନୀତି, ଇତିହାସ, ବିଜ୍ଞାନ, ଦର୍ଶନ, ସାହିତ୍ୟ ଓ କଳା - ଯେ କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଚର୍ବିତଚର୍ବଣ ଛଡ଼ା ଆଉ କିଛି କରୁନାହିଁ । ଆଉ ଗୋଟିଏ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ କଥା ଯେ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଏସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ବିଦେଶୀ ଭାଷାରେ କରିବାକୁ ଚାହେଁ ଯାହାକୁ ଏ ଦେଶରେ ଶତକଡ଼ା ଏକ ଭାଗ ଲୋକ ବି ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ । ଯେକୌଣସି ଦେଶ ଓ ସମୟରେ, ଯେତିକି ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀର କାର୍ଯ୍ୟ ପହଞ୍ଚିପାରେ ତାହାର ଏକ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ରଅଂଶ ତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରସାର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । କିନ୍ତୁ ଏଇଠି ତ ମୂଳରୁ ଏକ ନିହାତି ନଗଣ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବା ଭଳି ଉପାୟ ଆମ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନେ ବାଛିଛନ୍ତି । ଅତି ଉନ୍ନତ ଓ ଶିକ୍ଷିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ସବୁଲୋକ ବୁଝୁଥିବା ଓ କହୁଥିବା ଭାଷାରେ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଯାହା ଚିନ୍ତା କରେ ଓ କଳ୍ପନା କରେ ତାହାର ସହଜରେ ଗ୍ରହଣୀୟ ହୋଇ ନଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଯଦି ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ସବୁ କାମ ଇଂରାଜୀରେ କରିଚାଲେ ଓ ତଥାପି ଆଶା କରେ ଯେ ତା’ର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ୁ ଓ ଲୋକେ ତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ସମ୍ମାନ ଦିଅନ୍ତୁ, ୟା ଠାରୁ ବଳି ଅସ୍ୱାଭାବିକ କ’ଣ ହୋଇପାରେ ? ଆମର ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ, ବୈଜ୍ଞାନିକ, ଐତିହାସିକ, ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ, ସମାଲୋଚକ - ଏମାନଙ୍କୁ କିଏ, କାହିଁକି, କିପରି ଏ ଦେଶରେ ଗ୍ରହଣ କରିବ?

ଭାରତ ଇତିହାସର ଏହା ଏକ ନିରବଚ୍ଛିନ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ । ବୁଦ୍ଧ, କବୀରଙ୍କ ପରି କେତେକ ବ୍ୟତିକ୍ରମକୁ ଛାଡ଼ି ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ କେବଳ ସମାଜର ଗୋଟିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶକୁ ହିଁ ପାଠକ, ଶ୍ରୋତା ଓ ସମାଲୋଚକ ହିସାବରେ ରଖି ତା’ର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛି । ଇଂରାଜୀ ଆଜି ସଂସ୍କୃତ, ଆରବୀ ଓ ଫାର୍ଶୀର ଉରାଧିକାରୀ ହୋଇଛି । ଇଂରାଜୀର ଦୋଷ ସଂସ୍କୃତ ଓ ଫାର୍ଶୀଠାରୁ ବେଶୀ, କାରଣ ସାମାଜିକ ଏକତା ଆଜି ଭଳି ପୂର୍ବକାଳରେ ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଅଙ୍ଗ ନଥିଲା ।

ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଏହି ସ୍ୱାଭାବିକ ସାମାଜିକ ଏକତା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ନଦେଇ ହଠାତ୍ ଏକ କୃତ୍ରିମ ବିଶ୍ୱ-ଏକତା ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଛି । ତାହାର ଏହି ବିଶ୍ୱ ଏକତା ପଛରେ ଚିନ୍ତାର ଉଦାରତା ବା ଅନୁଭୂତିର ଅନୁକମ୍ପା ନାହିଁ । ବରଂ, ଅଛି ଏକ ଆତ୍ମନ୍ୟୁନତା, ପଛରେ ପଡ଼ିଯିବାର ଭୟ ଓ ଶୀଘ୍ର ବିଶ୍ୱବିଶ୍ମୃତ ହେବାପାଇଁ ଏକ ବିକଳ ଭାବ । ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀର ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟି ନାହିଁ । ସେ ଭାବୁଛି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଯେଉଁ ସଭ୍ୟତା ଚାଲିଛି, ତାହା ଉପରକୁ ଆଉ କିଛି ଇତିହାସ ଗର୍ଭରେ ନାହିଁ - ସାରା ପୃଥିବୀ ଏଇ ସଭ୍ୟତା ଦ୍ୱାରା ଏକ ହୋଇଛି । ଏକ ପୃଥିବୀ, ପୁଣି ଏକ ସଭ୍ୟତା - ତାହା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତା, ଏଇ ସଭ୍ୟତାର ପୁଣି ଏକ ସଂସ୍କୃତି - ତାହା ୟୁରୋପୀୟ ସଂସ୍କୃତି । କେତେ ପୁଣି ଏହା କହିବାକୁ ପଛାନ୍ତି ନାହିଁ ଯେ ଏହାର ଅଛି ଏକ ଭାଷା - ତାହା ଇଂରାଜୀ ଭାଷା ! ଏପରି ସ୍ଥୁଳ ଦୃଷ୍ଟିର ପରିଣାମ ସ୍ପଷ୍ଟ । ପୃଥିବୀର ଯଦି ଏକ ସଭ୍ୟତା, ଏକ ସଂସ୍କୃତି (ଓ ଏକ ଭାଷା) ହୋଇଗଲାଣି, ଭାରତ ପରି ପଛୁଆ ଦେଶ ବି ଆଗକୁ ବଢ଼ି ଶେଷରେ ସେଇଠି ପହଞ୍ଚିବ । ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତି ବଢ଼ି ବଢ଼ି ରୁଷିଆ କି ଆମେରିକା ହେବ । ଦେଶର ସାହିତ୍ୟ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଇଂରାଜୀ ବା ଫରାସୀ ସାହିତ୍ୟ ହେବ । ଅତଏବ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟ, କଳା ବା ଦର୍ଶନର ଉପଲବ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ସେମାନଙ୍କର ରୁଚି, ପ୍ରଣାଳୀ, ଆଦର୍ଶ ଓ ମାପଦଣ୍ଡ ହିଁ ଉପଯୁକ୍ତ କଷଟି । ଦେଶୀ ଲୋକ ଏତେ ପଛରେ ଅଛନ୍ତି ଯେ, ତାଙ୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ଓ ବୋଧଶକ୍ତିକୁ ଜଗି ବସିଲେ ଆମେ ପୃଥିବୀର ଉତ୍ତମ ସାହିତ୍ୟିକ ବା ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଭିତରେ ଗଣ୍ୟ ହୋଇପାରିବୁ ନାହିଁ, ତେଣୁ ଏ ବିକଳ ଭାବ । ୟୁରୋପ୍, ଆମେରିକାରେ ଯେଉଁ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଓ ଯେପରି ଭାବରେ ଆଲୋଚନା ହେଉଛି ସେଗୁଡ଼ିକର ସେପରି ଢଙ୍ଗରେ ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ଆଲୋଚନା କରିବା ଉଚିତ । ସେଠି ଅସ୍ତିତ୍ୱବାଦ, ସର୍ରିଅଲିଜିମ ଓ କ୍ୟୁବିଜିମ୍ ଚାଲିଲାଣି ତ ଏଠି ମଧ୍ୟ ତାହା ନହେଲେ ଆମେ ବିଶ୍ୱ ସଂସ୍କୃତିରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବା ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ସମାଜ ଓ ସାହିତ୍ୟରେ ‘ରାଗୀ ଯୁବକ’ (ଏଙ୍ଗ୍ରୀ ୟଙ୍ଗ ମ୍ୟାନ୍) ଓ ‘ବିଟ୍ ପୁରୁଷ’ (ବିଟ୍ ଜେନେରେସନ୍)ଙ୍କର ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦେଲାଣି ତ ଆମ ସମାଜରେ ବି ଏଗୁଡ଼ିକର ଆବିର୍ଭାବ ହେବା ଦରକାର । ତାଙ୍କ କବିତାରେ ଯୁଦ୍ଧବିଧ୍ୱସ୍ତ ସମାଜ ଓ ବିଘଟିତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ଅସ୍ପୁଟ ପୀଡ଼ା କୁହରି ଉଠୁଛି, ତେଣୁ ତତ୍ସମ୍ବନ୍ଧରେ କଳ୍ପନା ଓ ଇମେଜ୍ ଆମ କବିତାରେ ନରହିଲେ ଆମର କବିତା ଯୁଗଧର୍ମୀ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆମେ ବି ସେଇ ଢଙ୍ଗରେ, ସେସବୁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଓ ସେଭଳି ଇମେଜ୍ ଓ କଳ୍ପନା ନେଇ କବିତା ଲେଖି ବିଶ୍ୱ ସାହିତ୍ୟରେ ଆଦର ପାଇବା ।

ଏହା ପଛକୁ ଆଉ ଏକ କଥା ଆସିଯାଉଛି । ଉତ୍କର୍ଷର ମାନଦଣ୍ଡ ଯଦି ସେଠି ରହିଲା ତାହାହେଲେ ଯାହା କିଛି ସେସବୁ ଦେଶର ସମାଲୋଚକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଦୃତ ହୋଇପାରିନାହିଁ, ନିଜ ଦେଶରେ ତାହାର ଯେତେ ସମାଦର ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା ଲେଖକ ଓ ଚିନ୍ତକର ସନ୍ତୋଷ ହେବନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ, ଓଲଟା ଭାବରେ, ସେମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଦୃତ ହେବାକୁ ଚାହିଁଲେ ସେମାନେ ବୁଝିଲାଭଳି ଶବ୍ଦ ଯୋଜନା, ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା, ବିଷୟବସ୍ତୁ ଓ ସନ୍ଦର୍ଭର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହା ଏକ ଦୂଷିତ ଆବର୍ତ୍ତ । ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ଚିନ୍ତକ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପାଠକ ଓ ସମାଲୋଚକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏତେ ବିକଳ ଯେ ନିଜ ଦେଶର ପାଠକ ଓ ସମାଲୋଚକ ତାହାର ଗୌଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ଇଂରାଜୀରେ ଲେଖିବା ତାହାର ପ୍ରଥମ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଦେଶୀ ଭାଷାରେ ଲେଖିଲେ ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭରୁ ତା’ର ଚିନ୍ତା, ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭାଷାରେ ଅନୁବାଦ ହେବ କି ନାହିଁ ? ହେଲେ ବି, ଇଂରାଜୀ ବା ରୁଷୀୟ ବହି ଭଳିଆ ଲାଗିବ କି ନାହିଁ? ବୋଦଲେୟାର୍, କାମ୍ୟୁ ଓ ରସେଲ୍ ସାଙ୍ଗରେ ଏହାର ତୁଳନା ହେବ କି ନାହିଁ ? ବିଦେଶୀ ଲୋକର କି ଗରଜ ପଡ଼ିଛି ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଏତେ ମୁଣ୍ଡ ଖେଳାଇବାକୁ ? ସେ ଯଦି ଏଲିୟଟ୍, ବୋଦଲେୟାର୍, କ୍ୟାମୁ ବା ରସେଲ୍ ଙ୍କର ଚିନ୍ତା ଓ କଳା ଜାଣିବାକୁ ଚାହେଁ, ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ପରି ସେକେଣ୍ଡ୍-ହ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ମୁଣ୍ଡରୁ ସେ କାହିଁକି ଏସବୁ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବ ? ଭାରତୀୟ ପୁସ୍ତକ ସେ ପଢ଼ିପାରେ କେବଳ ଭାରତୀୟ ମୌଳିକତା, ଭାରତୀୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଓ ବିଚିତ୍ରତାର ସନ୍ଧାନ ପାଇବାକୁ । ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଲୋକ ଅନ୍ୟ ଦେଶର କିଭଳି ସାହିତ୍ୟ ଓ ଚିନ୍ତା ପ୍ରତି କୌତୁହଳୀ ହୁଅନ୍ତି ? ଗୋଟିଏ ସଭ୍ୟତା ଭିତରେ ଥାଇ ସୁଦ୍ଧା ଇଂଲଣ୍ଡର ପାଠକ ଓ ସମାଲୋଚକ ଏକ ଭାଷାଭାଷୀ ଆମେରିକା ବା ଅତି ପଡ଼ୋଶୀ ଫ୍ରାନ୍ସର ସାହିତ୍ୟ ବା ବୌଦ୍ଧିକ କ୍ଷେତ୍ରରୁ କେବଳ ସେଇମାନଙ୍କର କଥା ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ସ୍ୱଦେଶୀୟ ପାଠକ ଓ ସମାଲୋଚକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଅନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଯେପରି ଦ୍ୱିତୀୟ, ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀୟ ଇଂରାଜୀ ଲେଖକଙ୍କ ପଛରେ ସମୟ ବିତାଇ ସେମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ମନେ କରି ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ କରେ; ଇଂଲଣ୍ଡ୍ ବା ଫ୍ରାନ୍ସ୍ ର ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ତା’ ନକରି ଅନ୍ୟ ଦେଶର କେବଳ ପ୍ରମାଣିତ ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା କୃତି ବିଷୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରେ ।

ଏହା ପଛରେ ଇତିହାସ ଓ ମାନବସମାଜ ବିଷୟକ ଏକ ଗଭୀର ଓ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସତ୍ୟ ଅଛି, ଯେଉଁଥିରୁ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କୁ ଅପାର ଆଶା ଓ ପ୍ରେରଣା ମିଳିବା କଥା । ତାହା ଏହି ଯେ ବିଶ୍ୱ ଏକତା ପରି ଅବଧାରଣା ବାସ୍ତବ ଅନୁଭୂତିରୁ ଆସିନାହିଁ । ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ବିଶ୍ୱ ସଭ୍ୟତା, ବିଶ୍ୱ ସଂସ୍କୃତି ବା ବିଶ୍ୱ ଭାଷାର ଜନ୍ମ ହୋଇନାହିଁ । ଅନେକ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାମାଜିକ ଏକତା ମଧ୍ୟ ଆସିପାରି ନାହିଁ । ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ବା ସଂସ୍କୃତିର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ମଣିଷ ଓ ସମାଜର ଦୈନନ୍ଦିନ ଅଭାବ, ଇଚ୍ଛା, ସମସ୍ୟା ଓ ଅନୁଭୂତିକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି । ବିଶ୍ୱସାରା ଏଗୁଡ଼ିକର ସାମ୍ୟ ନ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ସଂସ୍କୃତି, ଏକ ସାହିତ୍ୟ, ଏକ ଭାଷା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ଆଦର୍ଶରୁ ଆଜି ଆମେ ବହୁତ ଦୂରରେ । ଏବେ ତ ଚମଡ଼ାର ରଙ୍ଗ ମଣିଷ ମଣିଷ ଭିତରେ ପାଚେରୀ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଛି । ଅତୀତରେ ଭାରତୀୟ, ମିଶରୀୟ, ଗ୍ରୀକ୍, ରୋମାନ୍ ପ୍ରଭୃତି ସଭ୍ୟତା ଯେପରି ସ୍ୱଳ୍ପକାଳରେ ପୃଥିବୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସଭ୍ୟତା ରୂପେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଅନୁକରଣୀୟ ହୋଇଥିଲେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଯୁଗରେ ୟୁରୋପୀୟ ସଭ୍ୟତା ସେହିପରି ହୋଇଚି । କିଛିଦିନ ପରେ ତାହାର ଅବସାନ ଘଟି ନୂଆ ଅଞ୍ଚଳରୁ ନୂଆ ସଭ୍ୟତାର ଉଦ୍ଭବ ଘଟିବ । ଏହିପରି ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ଦୃଷ୍ଟି ନେଇ ଯେତେ ଆଞ୍ଚଳିକ ସଭ୍ୟତା ଗଢ଼ି ଉଠିବ ତାହାରି ଭିତରୁ ସବୁ ମଣିଷଙ୍କୁ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକତ୍ର କଲାଭଳି କୌଣସି ଏକ ସଂସ୍କୃତି ଜରିଆରେ ଏକ ବିଶ୍ୱ ସଂସ୍କୃତିର ଗଠନ ହୋଇପାରେ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାହା ହୋଇନାହିଁ, ଅବିକଶିତ ସମାଜ, ଅବିକଶିତ ସଂସ୍କୃତି ଓ ଅବିକଶିତ ଭାଷାର ଏକ ଐତିହାସିକ ବିଶେଷତ୍ୱ ରହିଛି ।

ବିକଶିତ ଜୀବନପ୍ରଣାଳୀ, ବିକଶିତ ଭାଷା, ବିକଶିତ ସଂସ୍କୃତି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଭ୍ୟତା-ଧାରାର ସାର୍ଥକ ଉପଲବ୍ଧି ହୋଇପାରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏମାନଙ୍କ ଜରିଆରେ ପୁଣି ଏକ ନୂଆ ଐତିହାସିକ ପ୍ରୟୋଗ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ସଭ୍ୟତାର ନୂତନ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ଫସଲ ନିମନ୍ତେ ନୂତନ କୁମାରୀ ଭୂଇଁର ନୂଆ ଅଞ୍ଚଳ, ନୂଆ ମଣିଷ ଓ ନୂଆ ଭାଷାର ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଏ । ଯେଉଁମାନେ କୁହନ୍ତି ଆମ ଦେଶୀଭାଷା ପ୍ରଚଳିତ ସଭ୍ୟତା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ହେବାକୁ ଅକ୍ଷମ, ସେମାନେ ଅନ୍ତତଃ ଆଂଶିକ ସତକଥା କହୁଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ଭୁଲି ଯାଉଛନ୍ତି ଯେ ଆମ ଭାଷା ଜରିଆରେ ଓ ଆମର ମଣିଷ, ହାୱା ଓ ଅନୁଭୂତି ଜରିଆରେ ନୂଆ ସଭ୍ୟତାର ଦିଗ ଫିଟିପାରେ, ଯାହା ଇଂରାଜୀ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିକଶିତ ଭାଷା ଜରିଆରେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ଅବସାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲାଣି ବୋଲି ପଶ୍ଚିମୀ କହିଲେଣି । କିନ୍ତୁ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତର ସାହିତ୍ୟିକ, କଳାକାର ଓ ଗାଁ ଟାଉଟର କହୁଛନ୍ତି ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତା ଆମକୁ ହାସଲ କରିବାକୁ ହେବ । ତେଣୁ ଆମେ ଇଂରାଜୀ କିପରି ଛାଡ଼ିବା?

ଏହା ସାଙ୍ଗକୁ ଆଉ ଏକ ସତ୍ୟ ମନେ ରଖିବାକୁ ହେବ । ମହାନ ଦର୍ଶନ, ସାହିତ୍ୟ କିମ୍ବା କଳା କେବଳ ନିବିଡ଼ ଅନୁଭୂତିରୁ ଜନ୍ମ । ଯେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆତ୍ମା, ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ହୃଦୟର ଲୀଳାସ୍ଥଳ ରକ୍ତମାଂସ ଅସ୍ଥିର କଳେବର ହୋଇଥିବ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଣିଷର ନିବିଡ଼ ଅନୁଭୂତି କେବଳ ନିଜର ସୀମିତ ପରିବେଶରେ ଥିବା ଛୋଟ ଛୋଟ ମଣିଷ, ଜନ୍ତୁ, କୀଟ, ଗଛଲତା, ଅଭାବ, ଇଚ୍ଛା, ପାପ-ପୁଣ୍ୟ, ପାଣି, ପବନରୁ ହିଁ ଆସିବ । କୌଣସି ଆରୋପିତ ଅନୁଭୂତି ଦ୍ୱାରା ମଣିଷର ମନ ବହୁତ ଉଚ୍ଚକୁ ବା ଗଭୀରତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରେ ନାହିଁ । ବଡ଼ ବଡ଼ କଳା ଓ ସାହିତ୍ୟର ସୃଷ୍ଟି କେବଳ ଗଭୀର ସ୍ଥାନୀୟ ଅନୁଭୂତିରୁ ହିଁ ହୁଏ । ଦାର୍ଶନିକ, ବୈଜ୍ଞାନିକ, କବି ଓ କଳାକାର ଉପରେ ପାରିପାର୍ଶିକ ପାଣିପବନ, ଗଛଲତା, ପଶୁ ଓ ମଣିଷର ପ୍ରଭାବ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ହୁଏ । ସେହି ଅନୁଭୂତିର ଗଭୀରତା ବଳରେ ସେମାନେ ବିଶ୍ୱକଳା ଓ ବିଶ୍ୱ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ, କୃତ୍ରିମ ଭାବରେ ଆରୋପିତ ବିଶ୍ୱ-ଅନୁଭୂତିର ଫଳ ଅତି ସ୍ଥୁଳ ଓ ଖର୍ବ ହୋଇଥାଏ । ସେଥିପାଇଁ ଲାକ୍ସନେସ୍ଙ୍କର ଆଇସ୍ଲାଣ୍ଡୀୟ ଅନୁନ୍ନତ ଲୋକଙ୍କ ବିଷୟରେ ଗଳ୍ପ, ପାର୍ଲ୍ ବକ୍ଙ୍କର ‘ସୁନ୍ଦର ପୃଥିବୀ’ ଓ ଗୋପୀନାଥ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ‘ପରଜା’ର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅତି ସ୍ଥାନୀୟ ଓ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ସୁଦ୍ଧା ବିଶ୍ୱ ଅନୁଭୂତିର ବାହକ ହୋଇପାରିଛି । କେବଳ ସ୍ଥାନୀୟ ଅନୁଭୂତି ବିଶ୍ୱ ଅନୁଭୂତିର ବାହକ ହୋଇପାରେ । ଏହା ସହିତ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷାର ଏକ ବିଚିତ୍ର ଓ ରହସ୍ୟମୟ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।

ଉପରୋକ୍ତ କେତେକ ସମାଲୋଚନାରୁ କେହି ଭୁଲ ନବୁଝିବା ଉଚିତ ଯେ ଅନୁଭୂତି ବା ବୁଦ୍ଧିକୁ ନିଜର ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସମାଜ ଭିତରେ ଯୁଗର ସାଧାରଣ ଅନୁଭୂତିଠାରୁ ଅଲଗା ଓ ସଙ୍କୁଚିତ କରି ରଖିବା ଆମର ଧ୍ୟେୟ । ସମାଜ ଓ ପରିବେଶ ଭିନ୍ନ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା କଳାର ଏକ ସ୍ନାୟୁ ପରିଧି ରହିଛି ଓ ସମୟର ଏକତ୍ୱ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି ବାନ୍ଧି ରଖେ । ବିଶେଷକରି ଉଡ଼ାଜାହାଜ ଓ ରକେଟ୍ ର ଯୁଗରେ ବିଭିନ୍ନ ସମାଜ ସମୟର ଏକତ୍ୱ ଦ୍ୱାରା ବାନ୍ଧି ହେବା ସ୍ୱାଭାବିକ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କର ଚେତନଶୀଳତା, ଓ ଯୁଗ ଓ ସମାଜ, ଉଭୟର ପରିଧି ଦୁଇ ଭିନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ସ୍ୱତଃ ବୃତ୍ତ କାଟନ୍ତି । ଉଭୟ ପରିଧିର ସାଧାରଣ ବୃତ୍ତାଂଶ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମାଜର ବୃତ୍ତାଂଶ ପାଇଁ ପୃଥକ୍ ହେବ । ଏହି ସାଧାରଣ ଅଂଶ ହିଁ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀର ଉପଯୁକ୍ତ ଅନୁଭୂତି-ଭୂମି । ଏହିଠାରେ ଯୁଗ-ଅନୁଭୂତି ସାମାଜିକ ଅନୁଭୂତି ସାଙ୍ଗରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ଏହିଠାରେ ହିଁ ଯୁଗ-ଅନୁଭୂତି ପରିବେଶର ଅନୁଭୂତି ଜରିଆରେ ପ୍ରାଣବନ୍ତ ହୁଏ ଓ ସାମାଜିକ ଅନୁଭୂତି ଯୁଗ-ଅନୁଭୂତି ଦ୍ୱାରା ମାର୍ଜିତ ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀକୁ କୁହାଯାଉ ନାହିଁ ଯେ ସେ କେବଳ ଭାରତୀୟ ସମାଜ ଓ ପରିବେଶର ବିଶେଷ ଅନୁଭୂତିଗୁଡ଼ିକୁ ନେଉ ଓ ରକେଟ୍, ଆଣବିକ ବୋମା ବା ଶୀତଳଯୁଦ୍ଧ ପରି ଏ ଯୁଗର ସାଧାରଣ ଅନୁଭୂତିଗୁଡ଼ିକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଉ । ଏହା କଲେ କାଳକୁ ଛାଡ଼ି ସ୍ଥାନ ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଯିବ । ତା' ଭିତରେ ଯୁଗ ଚେତନା ରହିବ ନାହିଁ । ସାମାଜିକ ଚେତନା ଓ ଯୁଗ ଚେତନାର ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକୃତ କଳାକାରର ଆଦର୍ଶ ହେବା ଉଚିତ । ସ୍ଥାନକୁ ଛାଡ଼ିଲେ ସେପରି କାଳର ଅନୁଭୂତି ଫମ୍ପା ଓ ଅବାସ୍ତବ ହୋଇଯିବା ନିଶ୍ଚିତ । ତେଣୁ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଯେତେବେଳେ ଏଠାକାର ଜାତିଭେଦ ବିଷୟରେ ନୀରବ ରହି ଶ୍ରେଣୀଭେଦ ଓ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷର କଥା କହେ, ଚୁଲିର ଧୂଆଁ ଓ ଗୃହିଣୀର ଚକ୍ଷୁଦାହକୁ ମନେ ନ ପକାଇ ରକେଟ୍ ଓ ବିଜୁଳି ଛାଞ୍ଚୁଣୀର କବିତା ଲେଖେ, ବା ଦେଶର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବ୍ୟାଧିର ସମସ୍ୟା ବିଷୟରେ କେବେ ନ ଭାବି ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧରୁ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ସମାଧାନ ଖୋଜିବାକୁ ସିଗାରେଟ୍ ଓ ମଦ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଉଜେିତ କରେ, ତାହାର ଅନୁଭୂତିକୁ ସ୍ୱାଭାବିକ ଓ ସୁସ୍ଥ ବିଶ୍ୱଚେତନା ନକହି ଅନୁକରଣଗ୍ରସ୍ତ ଆରୋପିତ ଅନୁଭୂତି କହିବା ହିଁ ଠିକ୍ ମନେହୁଏ ।