ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ପାଠ ସହ ଶାଠ: ସିନେମା ଦେଖା

ପୁରୀର ଦିଗବାରେଣୀ ଛକ (ୱିକିମିଡିଆ କମନ୍ସ୍)

ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଇଂରାଜୀ ପ୍ରଫେସର ସର୍ବେଶ୍ୱର ଦାଶଙ୍କର ହାଇସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷାର ବହୁଳାଂଶ ଘଟେ ତାଙ୍କ ବାପାଙ୍କର ପୁରୀ ସହରକୁ ବଦଳି ହେବା ପରେ, ୧୯୩୫ ରୁ ୧୯୪୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ । ଏହି ସମୟରେ ବାଳକ ସର୍ବେଶ୍ୱର ଯେ କେବଳ ପାଠ ପଢ଼ାରେ ମନଯୋଗ ଦେଉଥିଲେ ତାହା ନୁହେଁ, ନାନାଦି ଶାଠରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ସମୟ ବିତୁଥିଲା । ଏଥିରୁ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ସିନେମା ଓ ଥିଏଟର ଦେଖା ।

ମୋଚି ସାହି ଛକରେ ଏବେ ଯେଉଁଠାରେ ବଜାରଟି ଅଛି, ସେଠି ସେବେ ଥିଲା ଏକ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାନ୍ତର । ସେହି ପଡ଼ିଆରେ ତମ୍ବୁ ପଡ଼େ । ତାହା ଭିତରେ ନାନାଦି ଭ୍ରାମ୍ୟମାଣ କମ୍ପାନୀ ଆସି ଚଳଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରନ୍ତି । ସେହି କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ସବୁଠାରୁ ସ୍ମରଣୀୟ ଥିଲା ଚାମୋରିଆ । ଏହି ପଡ଼ିଆରେ ତମ୍ବୁ ଭିତରେ ସର୍ବେଶ୍ୱର ଦେଖିଥିଲେ ‘ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ’ ବହିଟି । ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁ ତାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ କହନ୍ତି ଯେ, ଏହି ଚଳଚିତ୍ରଟି ଥିଲା ଏକ ନୀରବ ଫିଲ୍ମ । ଯଦି ଏହା ସତ, ତାହା ହେଲେ, ଏହା ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ନିର୍ମିତ ‘ସତୀ ପାର୍ବତୀ ବା ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ” ସିନେମାଟି ହୋଇ ପାରେ । ଅବଶ୍ୟ ସତୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବିଷୟକ ଏହି କାହାଣୀଟି ପରେ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମଦନ ଥିଏଟର କମ୍ପାନୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏବଂ ୧୯୨୭ ମସିହାରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଚଳଚିତ୍ରକାର ଜି. ଭି. ସାହାନିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପୁନଃନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଛଡ଼ା ୧୯୩୮ ମସିହାରେ ରାଜା ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ତାମିଲ ଭାଷାରେ ସେହି ‘ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ’ ନାଁରେ ହିଁ ବହିଟି ଆଉ ଥରେ ତିଆରି ହୋଇ ଥିଲା । ଏହି ତାମିଲ ଚଳଟିତ୍ରରେ ଏମ୍. ଜି. ରାମଚନ୍ଦ୍ରନ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ।

ନିଜ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁ କହନ୍ତି ଯେ, ୧୯୩୭ ମସିହାର ଶେଷ ବେଳକୁ ତାଙ୍କର ଭିଣେଇ ଭୀମସେନ ମିଶ୍ର ଓ ମଙ୍ଗୁମଠର ମ୍ୟାନେଜର ପାଣ୍ଡେ ଚଳଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ପୁରୀ ସହରର ପ୍ରଥମ ଥେଟର ତିଆରିଲେ । ଥିଏଟରଟିର ନାଁ ଥିଲା ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜ୍’ । ଏହା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ରାମଚଣ୍ଡି ସାହିରେ । ପ୍ରଥମ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ବହିଟି ବୋଧ ହୁଏ ଥିଲା, ‘ଚଣ୍ଡିଦାସ’ । ଏହି ବଙ୍ଗଳା ସିନେମାଟି କିନ୍ତୁ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା କିଛି ସାଲ ପୂର୍ବରୁ, ୧୯୩୨ ମସିହାରେ । ଚଳଚିତ୍ରଟିର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଥିଲେ ଦେବକୀ ବସୁ । ସଙ୍ଗୀତ ଦେଇଥିଲେ, ରାଇଚାନ୍ଦ ବରାଳ । ଧୋବଣୀ ଝିଅ ରାମୀର ପ୍ରେମରେ ପଡ଼ିଥିବା ବଇଷ୍ଟଁବ ସାଧକ ଚଣ୍ଡିଦାସଙ୍କର ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ଦୁର୍ଗାଦାସ ବନ୍ଦ୍ୟୋପାଧ୍ୟାୟ । ସିନେମାଟିର ଅନେକ ଗୀତର ଗାୟନ ପାଇଁ କଣ୍ଠଦାନ କରିଥିଲେ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଦେ ।

ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ଚଳଚିତ୍ର ‘ସୀତା ବିବାହ’ ଏହା ପରେ ପରେ ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜ୍’ରେ ହିଁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଯେହେତୁ ସୀତା ବିବାହର ଲୋକାର୍ପଣ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜ୍‌ରେ ହିଁ ୨୮ ଅପ୍ରେଲ, ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା, ଏଣୁ ଥିଏଟରଟି ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଏହା ପୂର୍ବରୁ ତିଆରି ହୋଇଥିବ । ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଅନୁସାରେ ଏହା ପରେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜରେ ସେ ଦେଖିଥିବା ତୃତୀୟ ଚଳଚିତ୍ର ହେଲା ବଙ୍ଗାଳୀ ବହି, ‘ବିଦ୍ୟାପତି’ । ଏହି ସିନେମାଟିର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ଦେବକୀ ବସୁ । କାନନ ଦେବୀ ଓ ପୃଥ୍ୱୀରାଜ କପୁରଙ୍କ ଭଳି ଅନେକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଭିନେତା ଏଥିରେ କାମ କରିଥିଲେ ।

ଏହା ଛଡ଼ା ବଙ୍କିମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଉପନ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକୁ ଭିତ୍ତି କରି ନିର୍ମିତ ଚଳଚିତ୍ର ଯଥା ‘କପାଳ କୁଣ୍ଡଳା’ ଓ ‘ବିଷବୃକ୍ଷ’, ଶରତଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ‘ଦେବଦାସ’ (୧୯୩୫ ମସିହା) ଓ ‘ଦତ୍ତା’ (ଫିଲ୍ମ ରୂପଟି ‘ବିଜୟା’ ନାଁରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲା) ଓ ‘ପଲ୍ଲୀ ସମାଜ’ ଆଦି ଉପରେ ତିଆରି ସିନେମାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ବାଳକ ସର୍ବେଶ୍ୱର ଦେଖିଥିଲେ । ଦେବଦାସ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଥିବା ପ୍ରମଥେଶ ବରୁଆଙ୍କ କାମ ତାଙ୍କୁ ବିଶେଷତଃ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଏହି ଦେବଦାସ ସିନେମାଟି ତଥା ସେହି ସମୟରେ ଅନେକ କିଛି ସ୍ମରଣୀୟ ଚଳଚିତ୍ର, ବଙ୍ଗଳାର ସେବେର ସବୁଠାରୁ ନାଁକରା ଷ୍ଟୁଡ଼ିଓ ‘ନ୍ୟୁ ଥିଏଟର’ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।

ସର୍ବେଶ୍ୱରଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରମଥେଶ ବରୁଆଙ୍କ ‘ମୁକ୍ତି’ (୧୯୩୭ ମସିହାରେ ନିର୍ମିତ) ତଥା ‘ଅଭିନୟ’ ଆଦି ଚଳଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ସ୍ମରଣୀୟ ଥିଲା । ସେତେବେଳେ ନାୟକ ନାୟିକା ମାନେ ଚଳଚିତ୍ରରେ ନିଜେ ନିଜର ଚରିତ୍ରର ଗୀତଗୁଡ଼ିକର ଗାୟନର ଭାର ତୁଲାଉଥିଲେ । ନାୟକ ଭାବରେ ଅହୀନ୍ଦ୍ର ଚୌଧୁରୀ ଓ ଶିଶିର ଭାଦୁଡ଼ି ଓ ନାୟିକା ରୂପରେ ପାହାଡ଼ି ସାନ୍ୟାଲ, କାନନବାଲା ଓ ଉମାସଶୀ ଆଦି ନିଜ ଅଭିନୟ ଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କର କିଶୋର ମନରେ ଛାପ ଛାଡ଼ି ଯାଇଥିଲେ ।

ବଙ୍ଗଳା ସିନେ ଶିଳ୍ପର ଏହି ଚଳଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଛଡ଼ା ସର୍ବେଶ୍ୱର ଓ ତାଙ୍କ ଭାଇମାନେ ବମ୍ବେ ଫିଲ୍ମ ଇଣ୍ଡଷ୍ଟ୍ରିର ବହିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଦେଖୁଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜ୍‌ରେ । ଏହି ସିନେମା ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଥିଲା ଜେ. ବି. ଏଚ୍. ୱାଡ଼ିଆ ଓ ହୋମି ୱାଡ଼ିଆ ପାର୍ସୀ ଭାତୃଦ୍ୱୟଙ୍କ ଚଳଚିତ୍ର ନିର୍ମାଣ କମ୍ପାନୀ ‘ୱାଡ଼ିଆ ମୁଭିଟୋନ’ ଦ୍ୱାରା ତିଆରି । ଏହି ଚଳଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଅନେକ ସମୟରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଉଥିଲା ନାନାଦି ଦୁଃସାହସିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ - ଯଥା, ଚଳନ୍ତା ରେଳଗାଡ଼ି ଉପରେ ମାଡ଼ପିଟର ଦୃଶ୍ୟ, କୋର୍ଟ କଚେରୀରେ ମହିଳା ଓକିଲ କିମ୍ବା ଅପରାଧୀଙ୍କର ଜବାବସୁଆଲ ଇତ୍ୟାଦି । ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନାରୁ ଯ।ହା ଅନୁମାନ କରାଯାଇ ପାରେ, ସେ ଦେଖିଥିବା ୱାଡ଼ିଆ ମୁଭିଟୋନର ଚଳଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ବୋଧ ହୁଏ ଥିଲା, ‘ହଣ୍ଟରୱାଲି’, ‘ମିସ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟିଅର୍ ମେଲ୍’ ଓ ‘ପଞ୍ଜାବ୍ ମେଲ୍’ ଇତ୍ୟାଦି ବହି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟକିଜ ଯେହେତୁ ଭିଣୋଇଙ୍କର ଥିଲା, ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁ ଏକେଲା କିମ୍ବା ଭାଇମାନଙ୍କ ସହ ସେଠି ଚଳଚିତ୍ର ଦେଖିଲେ ମାଗଣାରେ ଦେଖୁଥିଲେ । ହେଲେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହ ଗଲେ ଟିକଟ କାଟୁଥିଲେ । ସ୍ୱାଧୀନତା ପୂର୍ବର ସେହି ରକ୍ଷଣଶୀଳ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ସର୍ବେଶ୍ୱର ବାବୁଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ବାପା ଅକାତରେ ସିନେମା ଦେଖ‌ିବାକୁ ଛାଡ଼ୁଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ ସବୁ ଥର ଅନୁମତି ନେବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା । ଆଉ ସିନେମା ଦେଖି ଫେରି ସାରି ବାପାଙ୍କ ସହ ବହିଟି ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା । ଅନୁମତି ମାଗିଲା ବେଳେ ବାପା ଯଦି ଥଙ୍ଗଥଙ୍ଗ ହୋଇ କହନ୍ତି, ‘ହଉ ଯାଅ’, ତାହା ହେଲେ ସର୍ବେଶ୍ୱର କି ତାଙ୍କ ଭାଇମାନେ ଆଉ ସିନେମାଟି ଦେଖିବାକୁ ଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ହେଲେ ସିନେମା ଦେଖି ଦେଖି ସେମାନେ ଅନେକେ ବଙ୍ଗଳା ଓ ହିନ୍ଦୀ ଗୀତ ଜାଣିଯାଇ ଥାଆନ୍ତି ।

ବି.ଦ୍ର. - ଏହି ଲେଖାଟି ସର୍ବେଶ୍ୱର ଦାଶଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ମୋ କାହାଣୀ’ରୁ ସଙ୍ଗୃହିତ । ଏହି ବହିଟି ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥ ସଂସ୍ଥା ‘ଶିକ୍ଷାସନ୍ଧାନ’ ଛପାଇଥିଲେ ।